O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi namangan davlat universiteti pedagogika va psixologiya kaferdrasi



Yüklə 461,29 Kb.
səhifə12/40
tarix01.12.2023
ölçüsü461,29 Kb.
#170600
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   40
Namangan davlat universiteti pedagogika va psixologiya kaferdras-fayllar.org

Bolalikdagi jinsiylik tushunchasiga yondashuvlar Freyd tomonidan 
20 asr boshida ―Jinsiylik nazariyasi bo‘yicha 3 ocherk‖ nomli asarida yoritilgan. U
quyidagi fikrdan kelib chiqqan, inson ba`zi miqdordagi jinsiy energiya bilan 
tug`iladi (libido) u ma`lum ketma-ketlikda tananing turli a`zolariga ko‘chadi.

Freyd psixojinsiy bosqichlarni ochilishi ketma-ketligini organizmning 

etilishiga ko‘ra, belgilangan (rivojlanishning biologik omillari) va bu bosqichlar


universial va barcha insonlarga ularning madaniylik darajasiga qaramay xosdir. 
Z.Freydning yosh rivojlanishi davrlarini shaxsning psixojinsiy nazariyasi
debataldi, chunki uning nazariyasini markazida jinsiy instinktlar turadi, bu keng 
ma`noda qoniqish deyiladi.

Jinsiy rivojlanish bosqichlari
Psixologiya deb nomlangan ilm-fanning yangi sohasi falsafa va biologiya 
fanlari negizida rivojlangan. Vundt ham faylasuf, ham psixolog bo‘lgan. Zigmund
Freyd o‘zining shaxs nazariyasiga oid ta`sirli qarashlari bilan mashhur bo‘lgan 
avstriyalik fizik hisoblanadi. SHvetsiyalik biolog Jan Piaje o‘tgan asrda bolalarni
kuzatish sohasida etakchilardan bo‘lgan.
Zigmund Freyd fikriga ko‘ra, bolalik davrida hissiyotlarga ko‘rsatilganta`sir,
keyinchalik shaxsning o‘z-o‘zini anglashida namoyon bo‘ladi. SHundan boshlab 
1920-yilda psixologiya ―ruhiy hayot‖ haqidagi fan sifatida vujudga keldi. Freyd
nazariyasi gumanistik nazariyaga qarshi qaratilgan hisoblanadi. 

42
B.F.Skinner ham Freyd kabi bixeviorist bo‘lib, bixevioristik nazariyaning 


etakchisidir. Skinner boshqa zamondoshlariga nisbatan o‘z-o‘zini kuzatishga


qarshi bo‘lgan. SHuningdek, u xulq-atvor shakllarini o‘rganishga hissa qo‘shgan.
1

The young science of psychology developed from the more established fields 


of philosophy and biology. Wundt was both a philosopher and physiologist.


Sigmund Freud, who developed an influential theory and personality, was an 
Austrian physician. Jean Piaget, the last century‘s most influential observer of
children, was Swiss biologist. 
Sigmund Freud the controversial ideas of this famed personality theorist and
therapist have influenced humanity‘s self-understanding. Thus, until the 1920 
psychology was defined as ―the science of mental life‖. Freudian psychology
rebelled against humanistic psychology. 
B. F.Skinner was a behaviorist as Freud, and he was leading behaviorist.
Skinner rejected introspection and studied how consequences shape behavior.

1.Oral bosqich tug`ilgandan 18 oygacha davom etadi. Psixojinsiy 

rivojlanishning boshlang`ich bosqichida asosiy qoniqish manbai asosiy organik


talabni qoniqtirish bilan qo‘shiladi va ko‘krak bilan oziqlantirish bilan bog`liq 
harakatlarni qo‘shadi: emish,tishlash va yutish.

Oral 

bosqichda


boshqa

odamlarga


munosabatiga 
nisbatan
ustanovkalari shakllanadi ya`ni tobelik, tayanch yoki mustaqillik, ishonch 
ustanovkalari va boshqalar. Ona bolasida jinsiy qiziqishlarni yuzaga keltiradi uni
sevishga o‘rgatadi. Aynan qoniqishning optimal darajasi (stimul) oral zonada 
(ko‘krakdan oziqlanish, emish) sog`lom mustaqil katta hayot asoslarini yaratadi.

Hayotining birinchi olti oyida onalik munosabatlarining chegarasi 

haddan ziyod yoki aksincha etishmayotgan stimulyatsiya shaxsiy rivojlanishni


buzadi, oral passivlik fiksatsiyasi sodir bo‘ladi. Bu shuni anglatadiki, katta odam 
atrofdagi dunyoga moslashish usullaridan biri sifatida ishonuvchanlik, nochorlikni
namoyish etadi, o‘z harakatlarini chetdan ma`qullanishiga yordam sezadi. Haddan 
1
David G. Myers ―Psychology ninth edition in modules‖. NY-2010.4-5pages. 

43
ziyod ota-ona mehri jinsiy etilishni tezlashtiradi va bolani ―erkatoy‖ tobe qilib 


qo‘yadi.



Hayotni birinchi yilining ikkinchi yarimda tishlar chiqishi bilan asosiy 

e`tibor tishlash va chaynashga qaratilganda oral bosqichni oral sadistik fazasi


keladi. Oral sadistik fazasidagi katta odamda shunday xususiyatlarni keltirib 
chiqaradiki, janjalkashlik, boshqalarga haddan ziyod tadlabchanlik munosabati
pessimizm. 

Og`iz qismi Freyd fikricha, odamning butun hayoti mobaynida muhim 

erogen zona bo‘lib qoladi. Libidoni oral zonaga bog`lanib qolishi ba`zida ishlash


saqish chaynash va shu kabilarda namoyon bo‘ladi.

2.SHaxs rivojkatta odamda ham saqlanib qoladi ya`ni ochko‘zlik, 

chekish, tirnoqlarni tlanishini anal bosqichi Egoning yuzaga kelishi bilan bog`liq


bo‘lib, 1-1,5 yoshdan 3 yoshgacha to‘g`ri keladi. Anal erotika Freyd bo‘yicha 
ichakni yaxshi ajratib chiqarish funktsiyalari bilan bog`liq.

Bu bosqichda ota-onalar farzandlarini hojatga o‘rgatadilar, ilk bora 

unga instiktiv rohatlanishda voz kechishni talab qilib, hojatga o‘rgatish usullari


kelajakda o‘zini nazorat qilish va o‘zini boshqarish shakllarini aniqlaydi.

To‘g`ri tarbiyaviy yondashuv bolaning holatiga diqqat qilishga 

bolalarni doimiy ichagini bo‘shatishni rag`batlantirib turishga tayanadi. Ozodalikni


emotsional qo‘llab quvvatlash o‘zini o‘zi nazorat qilishni ifodalash sifatida Freyd 
bo‘yicha tartiblilik shaxsiy sog`liq va hatto tafakkur egiluvchanligini
shakllanishida uzoq muddatli pozitiv effektga ega. 

Rivojlanishni salbiy variantida ota-onalar o‘zlarini haddan ziyod 

qattiqo‘l va talabchan tutadilar, ozodalikni iloji boricha boricha erta talab qiladi.


Bu noadekvat talablarga javoban bolalarda norozilik an`analari yuzaga keladi. Bu 
fiksatsiyalangan reaktsiyalar keyinchalik xulq-atvorning boshqa turiga ko‘chib
o‘ziga yarasha shaxs tipini keltirib chiqaradi anal ushlab turuvchi (o‘jar, 
qizg`anchiq) yoki anal itarib chiqarib tashlovchi (xavotirli, impulsiv, buzilishga
moyil).


44
• 





Yüklə 461,29 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   40




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin