O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha

Old g’ildiraklarni burilish burchaklari:
L
b
R
ctg
T
+
=
q
;
L
b
R
ctg
И
-
=
q
;
G’ildiraklarni toza dumalanish tenglamasi:
L
b
ctg
ctg
И
T
2
=
-
q
q
10-Amaliy mashg’ulot
Avtomobilni o’tag’onlik va yurish ravonligi xususiyatini hisoblash.
Ishdan ko’zlangan maqsad:
-Avtomobilning yurish ravonligi to’g’risida
tushuncha xosil qilish va masalalar
yechish.
Kerakli asboblar:
- CHizg’ich, qalam, rezinka va
kalьkulyator
Mashg’ulotni bajarish tartibi:
Kurs ishi (loyihasi) variant tartibi bo’yicha berilgan avtomobilni
boshlang’ich ma’lumotlarini Qisqa avtomobil ma’lumotnomasi asosida yozib
olamiz.
1. Avtomobilning o’tag’onligi:
Berilgan radiuslarning qiymatlarini grafik usulda quyidagicha aniqlanadi:
Avtomobilning bo’ylama tekislikdagi o’tag’onlik radiusi avtomobilni
oldingi va ketingi g’ildiraklariga urinma tarzda o’tkazilgan aylananing radiusi
bo’ladi.
Bu radiusni aniqlash uchun berilgan avtomobil bazasi (L) masofa bo’yicha
g’ildiraklarning radiusi aniqlanib masshtabda g’ildiraklarni chiziladi va bu
g’ildiraklarga urinma tarzda aylana chizilib uning radiusi r
1
bo’ladi (9.1-rasm).
9.1-rasm. Avtomobilning bo’ylama (r
1
) va ko’ndalang (r
2
) o’tag’onlik
radiuslarini aniqlash shakli.
Avtomobilning ko’ndalang tekislikdagi o’tag’onlik radiusi avtomobilni orqa
g’ildiraklariga va avtomobilni orqa ko’prigining eng pastki nuqtasiga urinma
tarzda o’tkazilgan aylananing radiusi bo’ladi.

---

323
Avtomobil g’ildiragining o’rtacha radiusi quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:

(
)
ш
F
b
d
r
l
-
×
+
×
=
1
5
,
0
, m
bu yerda: d-shinaning diska kiradigan diametri, m;
b-shinaning eni, m;
Aniqlangan radius r
F
bo’yicha g’ildirak aylanasi chiziladi.
9.1-rasm
Berilgan
Xisoblanadi
Avtomobil
rusumi
L V b d λ
sh
h
yo’l
r
F
r
1
r
2
r
1
ning
chegaralangan
qiymati
Bo’ylama o’tag’onlik radiusining qiymatlari:
o’rtacha litrajga ega bo’lgan avtomobillar uchun: 3,5-5,5 metrgacha,
kichik litrajga ega bo’lgan avtomobillar uchun: 2,5-3,5 metrgacha,
kichik yuk ko’taruvchi yuk avtomobillar uchun: 2,5-3,5 metrgacha,
o’rtacha yuk ko’taruvchi yuk avtomobillar uchun: 3,0-5,5 metrgacha,
katta yuk ko’taruvchi yuk avtomobillar uchun: 5,0-6,0 metrgacha bo’ladi.