O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha

3. Kardanli uzatma konstruktsiyasining ishlash jarayoni
Kardanli uzatmaning vallari 14 va 6 yupqa devorli po’lat trubalardan
tayyorlangan. Oraliq kardan valining uchlariga kardanli sharnir xosil qiluvchi
ikkita 2 va 7 vilkalar payvandlangan. SHlitsli sirpancha uchlik 12 shlitsli vtulka 11
ichiga joylashgan. Bu sirpanuvchi shlitsli birikma kardan valining uzayishi va

---

129
kiskarishini ta’minlab orka kuprikning holatini barkarorlashtirib turadi. Oraliq val

14 ning old uchidagi vilkasi 2 uzatmalar qutisining ikkilamchi validagi flanets 1 ga
tutashgan vilka bilan sharnir ravishda boglangan. Valning ketingi kismi oraliq
tayanchni tashkil kiluvchi sharikli podshipnik 4ga utkazilgan sharikli podshipnik
oraliq tayanch 10 ning rezina yostikchasi 3ga urnatilgan bo’lib, bo’larning jami
ko’ndalang joylashgan ramaga maxkamlanadi. Podshipnik ikki tomondan salьnikli
qopqoqlar bilan yopilgan. SHlitsli birikmaning kamrok yeyilishi uchun va ishlash
muddatini oshirish maksadida uning ichiga bosim ostida moy tuldiriladi. Undagi
moy truba ichidan sizib ketmasligi uchun tiqin 13 va manjeta 9 mo’ljallangan.
SHuningdek, shlitsli birikmada moy ifloslanmasligini ko’zda tutib rezinadan
yasalgan g’ilof 8 yordamida tashki muxitdan muxofazalanadi. Yengil
avtomobillarda shlitsli birikma, ko’pincha, uzatmalar qutisining uzaytirgichida
joylashtirilib, u karterdagi moy bilan moylanadi. Kardanli uzaytmaning
silkinmasdan aylanishini ta’minlash maqsadida u muvozanatlashtirilgan bo’lishi
lozim. Aks holda vilkaga ta’sir etuvchi ko’ndalang yo’nalishdagi kuchlar burilma
tebranishlarni vujudga keltiradi. Bu holat kardanli sharnirlarning tez aylanishiga
sabab bo’ladi. SHu sababdan kardan valning uchlariga muvozanatlantiruvchi
plastinalar payvandlanadi. Ba’zan muvozanatlashtirish jarayoni kardanli sharnir
podshipnigining kopkogi tagiga maxsus plastinalar kuyish bilan bajariladi. Undan
tashkari podshipnikning tayanch korpusi 10 ichidagi rezinadan yasalgan yostikcha
3 o’rnatilishi ham kardanli uzatmada xosil bo’ladigan ko’ndalang tebranishlarni
qisman so’ndiradi.
Nazorat savollari.
1. Kardanli uzatmaning vazifasini ayting?
2. Kardan uzatmasini turlari, umumiy tuzilishi tushuntiring?
3. Burchak tezliklari bir xil bo’lgan va bir xil bo’lmagan kardan sharnirlari
tushuntiring?
4. Kardanli uzatma konstruktsiyasining ishlash jarayoni ayting?
5. Kardanli uzatmaning shlitsali birikmasi qanday tuzilgan?
6. Veys turidagi kardan uzatmasini tushuntiring?
7. Elastik kardan uzatmasini tushuntiring?