O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat

 
Mavzu yuzasidan savollar 
1.Og’zaki uslublarning qanday turlari bor, ularni izohlab bering. 
2.Tabiat bilan tanishtirishda badiiy adabiyotning urni kanday? 

---

X. MAVZU: TABIAT BILAN TANISHTIRISHDA
AMALIY METOD 
 
Maqsad: Talabalarni maktabgacha yoshdagi bolalarni tabiat ilan tanishtirishda 
tabiatga oid oyinlar, mehnat, oddiy tajribalar o’tkazish uslubiyoti bilan tanishtirish. 
Reja 
1.Tabiatdagi mehnatning ta`lim-tarbiyaviy ahamiyati.
2.Tabiatga oid uyinlar. Ularning ta`limiy tarbiyaviy ahamiyati. 
3.Oddiy tajribalar. 
Amaliy uslub 
Tabiatdagi mehnat 
Oyin 
Oddiy tajribalar 
Tabiat burchagida.
Er maydonchasida 
Navbatchilik 
1. Predmetli
2.Stol-bosma.
3.Didaktik
4. Harakatli 
5. Ijodiy oyin 
Bolalar tabiatdagi mehnati katta tarbiyaviy ahamiyatga ega. Mehnat jarayonida 
bolalarda tabiatga nisbatan extiyotkorlik, gamho’rlik munosabatlari shakllantiradi. 
Tabiatdagi mehnat bolalarda burchlariga nisbatan ma`suliyatni xis etib yondoshishni 
tarbiyalaydi. Bolalar o’simlik va hayvonlarni parvarish qilar ekanlar. uning zarurligiga 
ishonch hosil qiladilar. Biroq tabiatdagi mehnatga nisbatan ma`suliyatni tarbiyalash 
uchun bolalar mehnat malakalarinn egallab olgan bo’lishlari o’z mehnatlarining 
ahamiyatlarini tushunishlari lozim. Mehnat jarayonida bolalar usimliklar holati 
ularning yoruglikka, namlikka, issiqlikka, yaxshi tuproqqa bo’lgan ehtiyojlarini 
qondirishiga bog’liq ekanligining anglab oladilar. Bolalar muhitning o’zgarishi qonuniy 
tarzda usimliklar holatini o’zgartirishni bilib oladilar. Bu aloqa va o’zaro 

---

munosabatlarning egallab olinishi bolaning mehnatga bo’lgan munosabatiga ham 
ta`sir etadi, mehnat ancha ongli va maqsadga yo’llangan holda olib boriladi. Bolalarda 
mehnatga barqaror qiziqish, mehnatsevarlik shakllanadi. Tabiatdagi mexnat 
kuzatuvchanlikni o’stirishning usullaridan biridir. Bolaning tabiatdagi mehnati yakka 
topshiriq shaklida va kollektiv mehnat tarzida tashkil etiladi. 
Tabiatning oddiy hodisa va predmetlari haqida bolalarning tasavvurlarini 
kengaytirish maqsadida o’tkaziladigan kuzatishlar bilan bir qatorda turli uyinlardan 
keng foydalaniladi Bu uyiilarda bolalar sezuvchanlik tajribasini orttiradi, egallagan 
bilimlarini ijodiy o’zlashtiradilar. Bolalarni tabiat bilan tanishtirshda ta`limiy, harakatli, 
ijodiy uyinlardan foydalaniladi. 
Ta`limiy uyinlarda bolalar uzlarida tabiatdagi predmet va hodisalar, hayvonlar va 
o’simlik haqida mavjud bo’lgan bilimlarini aniqlaydilar, mustahkamlaydilar, 
kengaytiraddar. Predmetli oyinlar - barglar, uruglar, gullar, mevalar, sabzavotlar bilan 
uynaladigan "ajoyib qopcha", "mevalar va ildizlar" va hakozolar. “Stol bosma” - 
oyinlari - "Zoologiya lotosi", "Botanika lotosi", "Barglarni terib ol" va hokozolar. 
Harakatli uyinlar tabiatshunoslik harakteridagi harakatli oyinlar, hayvonlarning 
harakati, ularning hayot tarziga taqlid qilish bilan bogliq bulib, ba`zilarida jonsiz tabiat 
hodisalari aks ettiriladi. Bular Ona tovuq va jo’jalar", "Mushuk va sichqonlar", "Quyosh 
va yomgir". "Bo’ri va quyonlar" va hokazolar. Ijodiy oyinlarda bolalar mashg’ulot 
ekskursiya, kundalik hayot jarayonida olgan taassurotlarini aks ettiradilar, kattalarning 
tabiatdagi mehnati haqidagi bilimnm egallaydilar, bunda ularga mehnatga ijodiy 
munosabat shakllanadi. 
Bolalar predmet va hodisalar o’rtasidagi aloqa hamda munosabatlarining 
sabablarini aniqlashlari uchun oddiy tajribalardan foydalaniladi. Tajriba maxsus tashkil 
etilgan sharoitda o’tkaziladigan kuzatishdir. 
Tajribalardan uyin, mehnat yoki maxsus mashgulotlar jarayonida paydo bulgan 
bilim vazifalarni hal qilish usuli sifatida foydalan iladi. 
Tajriba shartining muhokamasi tarbiyachi rahbarligi ostida o’tadi. Tajribaning 
hamma shartlari tenglashtirilishi va faqat ulardan bittasi tajribaning natijasiga ta`sir 
etadigani alohida ajratilishi, bolalarga kursatilish hamda ular tomonidap tushunilishi 
lozim. tajriba uzok, muddatli qiyoslanadigan yoki qisqa muddatli kuzatish tarzida 
o’tkazilishi 
mumkin. 
Uzok, 
muddatli 
kiyoslanadigan 
kuzatishda 
natijalar 
kechiktirilganligi tufayli tajribaning ayrim alohida xarakterli bosqichlaripi rasmiy 
jadvallarda qayt qilish lozim. 

---

Tajribalarni tashkil etish jarayonida tirik ob`ektlarni xalok bo’lishiga olib 
kelmaslik, ularning hayotiy muhim ko’rinishlarini buzmaslik kerak. Shuning uchun ham 
sezilarli uzgarishlar paydo bulishi bilanoq sharoitni darhol o’zgartirish kerak.