O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat

 
Mavzu yuzasidan savollar 
1. Amaliy uslubni tavsiflab bering?
2.Tabiatga oid uyinlarni izoxlab bering?
3.Oddiy tajribaga misol keltiring? 
 
XI. MAVZU: TABIAT BILAN TANISHTIRISHNING ISH SHAKLLARI 
 
Maqsad: Tabiat bilan tanishtirish mashgulotlari, mashgulot turlari, ularni utkazish 
uslubiyoti haqida talabalarga bilim berish. 
Reja: 
1.Turli yosh guruhlarda tabiat bilan tanishtirish ish gizmida mashgulotlarni urni va 
ahamiyati. 
2.Tabiat bilan tanishtirish mashgulotlarining turi 
Maktabgacha tarbiya muassasalarida bolalarga beriladigan bilimlar xilma-xil 
shakllarda: mashgulotlarda, ekskursiyada, kundalik hayotda amalga oshiriladi. 
Tabiat bilan tanishtirish mashgulotlarida beriladigan blimlar bolalarning
imkoniyatlari hamda urab turgan tabiatning xususiyatlarini nazarda tutgan 
holda izchil rivojlantirish imkonini beradi. Mashg’ulotlarni ta`limiy ahamiyati bu 
bolalarga mashgulotlarda berilishi yoki aniqlanishi hamda umumlashtirilishi lozim 
bo’lgan bilim hajmi, bilish jarayonlarini rivojlantiruvchi, nutqini ustiruvchi, 
qiziqishlarini o’stiruvchi, qobiliyatlarini rivojlantiruvchi bo’lmogi lozim. Tarbiyaviy 
ahamiyati esa bolalarda kattalarga hurmat, Vatasha, o’z o’lkasi tabiatiga mexr - 
muhabbat tabiatni avaylab - asrash. tabiat bergan ne`matlardan o’z o’rnida unumli 
foydalanish kabi hislatlar tarbiyalanadi. 

---

Mashg’ulot uning turlari 
Yangi bilim 
beruvchi 
Bilimlarni 
aniqlovchi 
Bilimlarni 
mustahkamlovchi 
Noa`anaviy 
mashg’ulot 
Bolalarni tabiat bilan tanishtirish manpulotlari bilimlarni bolalarning imkoniyatlari 
hamda atrof muxit tabiatning xususiyatlarini nazarda tutgan holda amalga oshirish 
imkonini beradi. Tarbiyachi raxbarligida o’tadigan mashgulotlarda guruxlarning barcha 
bolalarida dastur talablariga muvofiq oddiy ilmiy blimlar shakllanadi, asosiy bilish 
jarayonlari va bolalarning qobiliyatlari ma`lum tizim hamda izchillikda ustiriladi 
Kundalik hayotda kuzatish, oyin mehnat vaqtida bolalarning shaxeiy bilimlari kuyib 
boriladi. Mashgulotdar ularni anikdash, tizimga solish imkonini beradi. Bolalarni 
mashgulotlarda uqitish turli metodlarda amalga oshiriladi. Uslub mashgulotning 
turiga, uning maqsadiga ko’ra aniklanadi. Ayrim mashgulotlarda boshlangich bilimlar 
shakllantiriladi. Shu maqsadda tarbiyachi kuzatish, rasmlarni ko’rsatish, badiiy 
asarlarni 
uqish, 
diafilm, 
kinofilmlarni 
kursatishdan 
foydalanadi. 
Boshka 
mashgulotlarda esa bilimlar aniklanadi, kengaytiriladi, chukurlashtiriladi Yuqorida 
keltirilgan usullardan tashkari mazkur mashgulotda bolalarning tabiatdagi mehnatidan 
ham foydalaniladi. Mashgulotning yana bir muhim vazifasi - bolalar bilimini 
umumlashtirish tizimga solish. 
Mashgulotlar barcha yosh guruxlarda kichik va urta guruxda, oyda ikki marta 
kapa, tayyorlov guruhlarida haftada bir marta o’tkaziladi. 
Mashgulotga tayyorlanish hamda-uni, o’tkazishda mashgulotning tuzilishi 
uslubini tugri tanlash ta`limiyv vazifalar xarakteri, tabiiy ob`ektlarning xususiyatlari va 
bolalarning yoshiga boglikdir. Masalan yovvoyi hayvon haqidagi bilimyi 
shakllantirishni yaxshisi diafilm, kinofilm ko’rsatish hayvonlar. usimliklar bilan 
tanishishni esa ularni bevosita kuzatish orqali amalga oshirgan ma`qul. Kichik yoshdagi 
bolalarning mashgulotlarida kuzatish uyin uslub idan foydalanib amalga oshiriladi. 
Ogzaki' uslubdan asosan maktabgacha katta yoshdagi bolalar 
bilan buladigan mapnulotlarda foydalaniladi. Tanlangan uslub dastur vazifasining 
to’lik, bajarilishinn va bolalarning faol aqliy faoliyatlarini ta`minlashi lozim Mannu lot 
utkazishga tayyorlanar ekan tarbiyachi ishlash uchun qanday kurgazmali kurollar 
tanlashni rasmlar, gerbariylar, tabiat kalendari va hokazolar. 

---

Qanday usimlik yosh hayvonni parvarish kilish, ekiladigan ekinning nimaga kerak 
bo’lishini uylab kuradi. Shundan keyingina u mashgulotning borishi ustida fikr yuritadi. 
Bolalarda oddiy izlanuvchanlik qrbiliyatini oshirish ularning tabiat bilan 
tanishtirishdagi mustaqilligini fikr doirasini oshirishda va uta faol bo’lishini 
ta`minlaydi. Bunday qrbiliyat bolalarga tabiat hodisalarini tushunishga, uning sodir 
bo’lish sabablarini bilishga imkon beradi Bolalarda izlanuvchanlik qrbiliyatini hosil 
kilish ma`lum tizim asosida amlga oshiriladi. U bolalarni tabiatda buladigan voqea, 
hodisalarni kurish, taxlil qilish asosida turli faoliyatlardan boshlanadi. Shundan keyin 
bolalarda fikrlash qobiliyati shakllanadi. Turli muammolar paydo bo’ladi. Bolalar bu 
muammolarni echishni uylab mulohaza yuritadilar Natijada bolalar tabiatda buladigan 
o’zgarishlar. Ob-havo, uning o’zgarishlari, sabab-oqibatlari haqida tabiatdagi o’zaro 
bogliqliklar haqida ilmiy tushunchalar paydo bo’ladi. "Bolalar bogchasida ta`lim-
tarbiya dasturida" belgilangan bolalarga singdirish uchun bolaning bilishga- bo’lgan 
faolligini va amaliy faoliyatini oshirish zarur. Buning uchun tarbiyachi dasturdan 
izlanuvchanlik faoliyati yuli bilan o’rganiladigan tabiat haqidagi bilimlarni ajratib 
olmog’i kerak.