narsa, belgi, harakat, miqdor kabi tushunchalarni nomlaydigan semalar
Ifoda semalari
expression sems
семы выражения
atashdan tashqari tushunchaga munosabatni ifodalaydigan semalardir.
Vazifa semalari
functions sems
функциональные семы
leksemalarning gapda qanday vazifa bajarishini, ya’ni qanday leksemalar bilan birika olishini belgilaydigan semalar
Lisoniy ma’no
lexical meaning
лексическое значение
til birliklariga xos bo`lgan ma’no nazarda tutiladi
Nutqiy ma’no
speech
meaning
речевое значение
leksemaning nutqiy vaziyatdan kelib chiqqan holda ifodalaydigan ma’nosi
bir ma’noli leksemalar
monosemycal leksems
моносемантическое значенне
bittagina ma’noga ega bo`lgan leksemalar
ko`p ma’noli leksema
многозначные лексемы
birdan ortiq ma’noga ega bo`lgan leksema
11-GLOSSARIY
leksika
lexicon
лексика
tilda mavjud bo‘lgan so‘zlar yig‘indisi
leksikologiya
lexicology
лексикография
Lug‘at tarkibni o‘rganadigan bo‘lim
leksema
lexeme
лексема
atash xususiyatiga ega bo`lgan so`zlar
Atash semalari
names sema
назывные семы
narsa, belgi, harakat, miqdor kabi tushunchalarni nomlaydigan semalar
Ifoda semalari
expression sems
семы выражения
atashdan tashqari tushunchaga munosabatni ifodalaydigan semalardir.
Vazifa semalari
functions sems
функциональные семы
leksemalarning gapda qanday vazifa bajarishini, ya’ni qanday leksemalar bilan birika olishini belgilaydigan semalar
Lisoniy ma’no
lexical meaning
лексическое значение
til birliklariga xos bo`lgan ma’no nazarda tutiladi
Nutqiy ma’no
speech
meaning
речевое значение
leksemaning nutqiy vaziyatdan kelib chiqqan holda ifodalaydigan ma’nosi
bir ma’noli leksemalar
monosemycal leksems
моносемантическое лексемызначенне
bittagina ma’noga ega bo`lgan leksemalar
ko`p ma’noli leksema
многозначные лексемы
birdan ortiq ma’noga ega bo`lgan leksema
12-GLOSSARIY
Sinonimlar
synonyms
синонимы
shakli har xil bo’lsa ham, ma'nolari bir-biriga yaqin bo’lgan so’zlardir.
dominanta
dominant
доминанта
sinonimik qatordagi ma'nosi bеtaraf bo’lgan, ko’p qo’llanadigan so’z
lеksik dublеtlar
lexical
doublet
лексические дублеты
leksemalar o`rtasidagi pog`onali munasabatlar tushuniladi.
ma'noviy sinonimlar
meating synonyms
смысловые синонимы
ayrim ma'no nozikliklari bilan farq qiladigan, birining o’rnida ikkinchisini har doim ham qo’llab bo’lmaydigan sinonimlardir
frazеologik sinonimlar
phrazeological
synonyms
фразеологические синонимы
iboralar o`rtasidagi sinonimlik
morfologik
sinonimlar
morphological
synonyms
морфологические синонимы
morfologil birliklar o`rtasidagi sinonimlik
sintaktik sinonimlar
syntactic
synonyms
синтаксические синонимы
sintaktik birliklar o`rtasidagi sinonimlik
Antonimlar
antonyms
антонимы
qarama-qarshi tushunchalarni ifodalaydigan so’zlardir.
Giponimiya
hiponimiya
гипонимия
leksemalar o`rtasidagi pog`onali munasabatlar
Giperonim
hiperonim
гипероним
umumiylik, tur, narsalar, xususiyatlar, belgilar sinfi kabi tushunchani ifodalaydigan so`zdir
13-GLOSSARIY
O`zlashgan qatlam
loan-word
заимствованная прослойка
o`zbek tilining lug`at tarkibiga tarixiy sabablarga ko`ra boshqa tillardan ko`plab kirib kelgan so`zlar
umumturkiy so`zlar
general turkic words
общетюркские слова
Ko`pchilik turkum xalqlar tilida qo`llanadigan, barcha turkiy tillar uchun umumiy bo`lgan so`zlar
O`zbekcha so`zlar
uzbek words
узбекские слова
O`zbek tili ichida o`zbek tili va boshqa til elementlari asosida yaratilgan so`zlar
Fors-tojikcha so`zlar
Persian- tajik words
таджикско-персидские слова
qo`shnichilik asosida o`zbek tiliga o`zlashgan so`zlardir
Arab tilidan o`zlashgan so`zlar
Arabic words
арабские слова
arablarning Markaziy Osiyoni bosib olishi bilan bog`liq tarzda o`zbek tiliga kirib kelgan so`zlar
Xitoy tilidan olingan so`zlar
Chinese words
китайские слова
Buyuk ipak yo`li Markaziy Osiyo bilan Xitoyni bog`lashi va natijadasida o`zlashgan so`zlardir
Mo`g`ul tilidan kirgan so`zlar
mongol words
монгольские слова
XIII asrda mo`g`ullarning Markaziy Osiyoni bosib olganligi bilan bog`liq tarzda kirib kelgan so`zlardir
Ruscha-baynalmilal so`zlar
Russian- international words
русско-интернациональные слова
XIX asrning 2-yarmidan Markaziy Osiyo, jumladan, O`zbekiston chor Rossiyasining mustamlaka mamlakatiga aylanishi bilan bog`liq tarzda kirib kelgan so`zlar
14-GLOSSARIY
umumxalq leksikasi
commonly used
общенародная лексика
o`zbek millatiga mansub barcha insonlar tomonidan kundalik turmushda ishlatiladigan so`zlar
dialektal leksika
dialectal
vokabulary
диалектальная лексика
Bir millatning ma’lum hududdagina yashaydigan vakillari tomonidan ishlatiladigan so`zlar yig`indisi
lug`aviy dialektizmlar
vocabulary dialectisms
лексические диалектизмы
shakl va ma’no jihatidan shevaga xos bo`lgan so`zlardir.
to`liq dialektizmlar
completely
dialectisms
полные диалектизмы
shakli ham, ma’nosi ham faqat shevaga xos bo`lgan so`zlardir
yarim dialektizmlar
dialectisms
incompletely
полудиалектизмы
faqat ma’nosigina shevaga xos bo`lgan so`zlardir
fonetik dialektizmlar
fonetic
dialectisms
фонетические диалектизмы
adabiy tildagi so`zdan tovushlari bilan farqlanadigan birliklar
adabiy tilda muqobili bo`lmagan va shevaga xos frazeologik birliklardir
jargonlar
jargon
жаргоны
«umumtildagi” so`zlardan shakily jihatdan farq qiladigan, ko`pincha og`zaki muloqotda ayrim ijtimoiy guruhlar tomonidan o`zini tilning boshqa vakillaridan ajratib ko`rsatish maqsadida qo`llanadigan birliklar
argolar
slang
арголар
ayrim salbiy ijtimoiy guruhlar (o`grilar, qaroqchilar) tomonidan ishlatiladigan yashirin ma’noli so`zla
terminologik leksika
vocabulary
terms
терминологическая лексика
Ma’lum sohaga oid maxsus tushunchalarni mantiqan aniq ifodalash uchun qo`llanadigan so`z yoki so`z birkmalari yig`indisi
vulgarizmlar
vulgarism
вульгаризмы
Tilda so`kish, qarg`ash ma’nolarini ifodalaydigan so`zlar
Varvarizmlar
barbarism
варваризмы
biror tilda tarjimasi bo`la turib, o`rinsiz tarzda ishlatiladigan so`zlar guruhi
