O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

14.5. Interfaol metodlar 
Interfaol
inglizcha 
interakt
so’zidan olingan bo’lib, 
inter
- hamkorlikda akt- 
harakat qilmoq ma’nosini bildiradi.
Ta’limning interfaol metodi XX asrning oxiri va XXI asrning boshlaridan
pedagogik adabiyotlarda keng ishlatilmoqda va ta’lim sohasida foydalanilmoqda. 
Uning asosiy maqsadi yagona bo’lib, o’quvchilarni mustaqil bilim olishga 
qiziqtirish, o’z ustida ko’proq ishlash, qo’shimcha adabiyotlarni o’qish, zamon 
bilan hamnafas ta’lim-tarbiyaga, mustaqil fikr yurita oladigan komil insonni 
voyaga yetkazishga hizmat qiladi. 
Interfaol o’qitishning asosiy mohiyati – o’qitish jarayonida barcha o’quvchilar 
bilish jarayonining faol ishtirokchisiga aylanadi, ular muhokama etilayotgan 
muammolarni, voqea va hodisalarning rivojini tushunadi, muammoli vaziyatlarni 
anglaydi, uni hal etish yo’llarini izlab, eng maqbul variantni tavsiya etadi. 
O’quv materialini o’rganish, muammoni hal etish bo’yicha turli variantdagi 
yechimni tavsiya etishga asoslangan bilish jarayonida o’quvchilarning hamkorligi 
har bir o’quvchiga, guruh muvaffaqiyati uchun o’z ulushini qo’shishga, ular 
o’rtasida fikr, axborot va tajriba almashinuviga zamin tayyorlaydi. Ushbu 
hamkorlik samimiy, qulay ijtimoiy psixologik, o’zaro yordam muhitida sodir 
bo’lganligi uchun, o’quvchilar nafaqat yangi bilimlarni o’zlashtiradilar, balki 
o’zining bilish faoliyatlarini rivojlantiradi, uni yuqori darajaga ko’tarib, 
hamkorlikka kirishishga imkon beradi.
O’qitish jarayonida interfaol usullarni qo’llash jarayonida o’quvchilarning 
o’zaro muloqotga kirishishini tashkil etish va boshqarishni taqoza etadi, bunda 
o’quvchilar hamkorlikda izlanib umumiy, shu bilan bir qatorda har bir o’quvchi 
uchun ahamiyatga molik bo’lgan muammoni hal etishga kirishib ular o’rtasida bir-
birini tushunish, hamkorlikda ishlash va hamjihatlik vujudga keladi. 
Interfaol usullardan foydalanilgan darslarda bitta o’quvchining ustunlik 
qilishi, uning o’z fikrini o’tkazishiga yo’l qo’yilmaydi. 
Interfaol usullar qo’llanilganida o’quvchilar tanqidiy fikr yuritish, axborot 
manbalari va vaziyatni tahlil qilish, murakkab muammoli vaziyatlarni hal etish,
o’rtoqlarining fikrini tahlil qilib, asoslangan xulosalar chiqarish, munozarada 
ishtirok etish, boshqa shaxslar bilan muloqotga kirishish ko’nikmalarini egallaydi. 
O’qitishning interfaol metodlarining quyidagi xususiyatlari mavjud: 
- Insonning muhim hayotiy ehtiyoji bo’lgan muloqot – o’qitish jarayonining 
barcha bosqichlarida qo’llaniladi. 
- O’qitish jarayonida o’quvchilarga o’z kuchi, bilimi, iqtidorini namoyon 
etishga teng imkoniyatlar beriladi. 

---

145 
- O’quvchilarning kichik guruhlarda hamkorlikda ishlashida ijtimoiy-
psixologik jihatdan qulay muhit yaratilib, muloqotda bosqichma-bosqich va
samarali ishtirok etishga zamin tayyorlanadi. 
- O’quvchilar muloqotda faol ishtirok etishlari uchun faqat eshitishlari shart 
emas, balki eshitganlarini tahlil qilish, fikr yuritish, fikrlarning asosli va tushunarli 
bo’lishiga erishish lozimligini anglaydilar. 
- O’quvchilar bilan hamkorlikda, kichik guruhlarda ishlashi orqali qo’yilgan 
vazifalarni talab darajasida bajarish, olingan natijalarni tahlil qilish, ularning 
to’g’riligini tekshirib ko’rish, taqdim etish va boshqa guruhlar tomonidan e’tirof 
etishlariga erishishlari lozim
.
Interfaollik daraja qancha yuqori bo’lsa, ta’lim berish jarayoni shuncha 
natijali bo’ladi. Intrafaol metodlar qo’llanilish xususiyatiga ko’ra ikki guruhga 
ajratiladi: a) grafukli organayzerlar b) og’zaki bayonli.