O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o. Suyunov, D. Norboyeva, A. Shonazarov, O‘. Zubaydullayev

2- guruh. Xodimning ishbilarmonlik va shaxsiy xususiyatlarini yetarli
darajadagi obyektivlikdan miqdoriy bahosining aniqlashini ta’minlaydi. Eng
ko’p tarqalgan usul ball bo’yicha baholash usulidir. Bu usul bo’yicha xodimning
har bir bajargan vazifasi va erishgan yutuqlariga qarab ballar qo’yilib boriladi va
uning o’rtacha balli chiqarilib aniqlanadi.
3- guruh. Yuqoridagi 2 ta guruhni, ya’ni ta’rif beruvchi va miqdoriy
usullarni o’z ichiga oladi. Ulardan eng ko’p tarqalgani test usuli bo’lib, oldindan
tayyorlab qo’yilgan masalalar natijalariga qarab baho beriladi. Ishbilarmonlik
o’yinlari usuli — qo’yilgan ishlab chiqarish masalasi yoki nizoli vaziyatga
berilgan to’g’ri javobga qarab baho qo’yiladi. Rahbarlar va mutaxassislarning
ishbilarmonlik hamda shaxsiy xususiyatlarini ball bo’yicha baholash uchun
xodim xususiyatlarini ball bo’yicha baholash yoki attestatsiya o’tkazish bilan
aniqlash mumkin. Buning uchun xodimning ishbilarmonlik va shaxsiy xususi-
yatlarini baholash uchun eng kamida 2 ta qo’l ostidagi ishchisi, 2 ta rahbari va 2
ta hamkasbini baholashlarini hisobga olishadi. Oxirgi natijaviy bahoni
komissiya beradi. Kadrlarni baholash kriteriyasi bitta bo’lishi kerak, ya’ni
konkret ishlar.
Attestatsiya menejerlarning ishbilarmonlik va shaxsiy xususiyatlarini
baholash usuli bo’lishi bilan birga ularni qayta tayyorlashga yo’naltiriladi.
Menejerni tayyorlash va qayta tayyorlash — bu ta’limning ilmiy asoslangan
tizimi bo’lib, ma’lum sohada faoliyat ko’rsatish uchun bilim, tajriba va yo’l-

---

81
yo’riq o’rgatadi.

Menejerlarni qayta tayyorlash va tayyorlashdan asosiy maqsad ularning
nazariy bilimlarini oshirish, fan va texnika sohasida erishilgan yutuqlarini to’la-
to’kis qamrab olish, boshqarish va ishlab chiqarishni tashkil etishdan iborat.
Bozor iqtisodiyoti kadrlar tayyorlash tizimiga yangi talablar qo’yadi, bu
tizimda universitet va institutlar alohida o’rin egallashi lozim, oliy va o’rta
maxsus o’quv yurtlarida yangi tipdagi, iqtisodiyotni yaxshi biluvchi,
boshqaruvning iqtisodiy, ijtimoiy-psixologik usullari va texnika vositalarini
qo’llay oluvchi menejerlar tayyorlanishi lozim.
Boshqaruvni islohat qilish sharoitida o’quv jarayoni mazmuni va uni tashkil
etishga qonunda ta’kidlab o’tilganidek: korxona kadrlar kasbiy mahorati va
madaniy darajasi uzluksiz o’sib borishi haqida doimo g’amxo’rlik qiladi,
xodimlar malakasi va ishlab chiqarish manfaatlarini hisobga olgan holda ular
lavozimini o’zgartirib boradi. Bu maqsadda korxona kadrlar tayyorlashni
amalga oshiradi va bevosita ishlab chiqarishda o’quv yurtlarida xodimlar
malakasini oshirishga imkon yaratadi, o’quv-uslubiy bazani kengaytiradi, biznes
maktablari, kurslar, markazlar tashkil etadi. Korxona o’quv jarayonini ish bilan
qo’shib olib borish uchun zarur sharoit yaratadi va qonunda ko’zda tutilgan
imtiyozlar beradi. Ishchilar o’z xohishlariga ko’ra o’rta maxsus va oliy o’quv
yurtlariga, shuningdek stipendiya to’lash sharti bilan aspiranturaga yuborishlari
mumkin. Korxona yoshlarni mehnatga tayyorlash, kasbga qiziqishlarini
shakllantirishda o’quv yurtlariga yordam ko’rsatadi.
Mutaxassis egallagan bilimlar tez eskirgani sababli, uni doimo
takomillashtirib borish lozim. Agar rahbar o’z bilimini takomillashtirib bormasa,
eski bilimlariga tayanib qolishi, ishlab chiqarish bundan zarar ko’rishi
mumkinligini tajribada ko’rish mumkin. Olingan maxsus bilimga doimo
to’ldirilib borilishi lozim bo’lgan asos sifatida qarash kerak. Bozor
munosabatlari sharoitida texnik ma’lumotga ega bo’lgan ishlab chiqarish
rahbarlari ayniqsa iqtisodiyot, marketing, ishlab chiqarishni tashkil etish va
boshqarish masalalarini chuqur o’rganishlari kerak.
O’z dunyoqarashini kengaytirish bo’yicha mustaqil ishlash ham katta
ahamiyatga egadir.