O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o. Suyunov, D. Norboyeva, A. Shonazarov, O‘. Zubaydullayev
Mexnat psixologiyasi ba’zi metodlarining moxiyati
Yüklə 0,9 Mb.
|
|
4. Mexnat psixologiyasi ba’zi metodlarining moxiyati
Kuyida xunar-texnika bilim yurti ukituvchilari va injener pedagoglar xamda ishlab chikarishdagi murabbiylar tomonidan kullanishi mumkin bulgan ayrim asosiy metodlarning moxiyati eritiladi. Mexnat metodi. Kandaydir kasb ixtisosning psixologik moxiyatini urganish uchun tekshiruvchining uzi xam bu faoliyatiga kirishib uni uzlashtiradi. Bunda u uzining ishlab chikarishdagi faoliyatini xar kuni tegishlicha kayd etib uz ishini taxlil kiladi. mexnat metodi umumiy fan pedagoglari va injener pedagoglarga urganilaetgan mexnat faoliyatini shaxsan kurib bilish xamda, aklli kichikrok shaxsiy tajribaga ega bulish uchun ayniksa zarur. Ishtirokli kuzatish- agar oldingi metod faoliyatni 92
muljallanadi. Uni goyat maxorat bilan kullaganda, kishi uzi urganish ob’ekti bulib, xizmat kilaetganini sezmaydi, binobarin u urganaetgan kishiga mexnat kollektivining bir a’zosi deb karaydi. Bu ularning tabiiy bulishiga xamda, kuprok ob’ektiv ma’lumot tuplashga imkon beradi. Mexnat operatsiyalarini ob’ektiv kayd etish. Butun mexnat faoliyati psixik xolatlar aloxida xarakatlar priem va tadbirlar yigindisidan xosil buladi. Tekshirishning zamonaviy texnik vositalari barcha mexnat jaraenlarini tekshiruvchining shaxsiy kuzatuvlari bilangina emas, balki urganilaetgan xodisalarni ob’ektiv kayd etib borish bilan urganish imkoniyatini beradi. Ishchi xolatini yoki yuz tasvirini suratga olish kayd etishning ana shunday namunasidir. Etik kamera bilan sezdirmay suratga olgan ma’kul. Mazkur yoki boshka ob’ektni ob’ektni masalan, ishga kuzataetgan kontrol asboblardan kursatganlarini, mimika-pantomimikani, kinoga olish psixologik xodisani kayd etish eng yaxshi metodik preymidir. Kinoga olish odatdagicha,tez, tezlatish va aksincha oskin, impulsli bulishi mumkin, bu mexnat operatsiyasini batafsil taxlil kilish va mexnat jaraenida konuniyatlarini ani klash imkonini beradi. Oddiy kolyugraf yoki nozik sotsiolografda pnevmatik yoki axborotlar elektr datchiklar erdamida stanok uzellaridan ayrim xarakatlarini, ishchilar xarakatini va reaktsiyasini kayd etish mumkin. Magnitafon ezuvi nutk, mashinalarning soz va nosozligidan shovkinni, tovshlar signali ratsiyasi va boshkalarni ob’ektiv kayd etish imkonini beradi. Ilgor xunar-texnika bilim yurtida paydo bula boshlagan stanok laboratoriyada bunday ob’ektiv kayd etishlar mexnat jaraenlarini samaralirok urgatish uchun xilma-xil mexnat operatsiyalarini urgatish imkonini beradi.Faoliyat ma’sumlarining taxlili. Usta, kopdotsligi maxsulidan yaratgan buyumlar ma’lum tayerlangan maxsulot uning kupolligini xam, ishga sovukkonlik bilan kora ishni xam, extietsizligi ishidagi xato va braklikni xam kursatadi. Tayerlangan buyumga karab kishining kobiliyatini ammo funktsiyasizligi va mazkur ishga mutlako laekatsizligi bulishi mumkin. Agar buyumlarning soni va sifatini ish kunining ayrim kismlariga kura taxlil kilinsa,ishga kirishini chuzilib ketganini, eng serunum davrni va yaxshi mexnat rejimi xakida xulosaga kelishi mumkin. Moloks darajasini xisobga olgan xolda vakt birligida tayerlangan buyumlar mikdori shoshilganlik yoki sustlik, dikkatning barkarorligi, malakaning mustaxkamligi,chandoli uzilish va boshka xolatlarni kursatadi. Xato xarakatlar taxlili. Xato xarakatlar taxlilining samaradorligi "Buzilmaydigan konuniyat kurinmasligi mumkin, ammo konunning buzilishi uchun namoen bulishiga erdam beradi"- deb ta’riflagan konun bilan belgilanadi. Misol: normal xolda kurinmaydigan narsa potologiyada yaxshirok namoen buladi. Xato xarakatlar-bu uziga xos" faoliyat patologiyasidir". Mexnatdagi xatolar ularning xarakteri barkarorligi va takrorlanishi uddalay olmaydigan xarakatlarni bajarish kobiliyatining, yuk- yukligini, bu xarakatlarni tugri bajarish kobiliyatining yukligini, e’tibor bulmaslikni, sovukkonlik yoki extiejsizlikni, uz-uzini bush nazorat kilganligini tez tolikish ruxsizlik yoki xoljonlik psixologik xolat va xokazolarni kursatdi. 93
maxoratning shakllanishi jaraenini, bu asosda esa mashklar samaradorligini baxolash imkonini beradi. Xato xarakatlarning sabalarini aniklash va bartaraf etish xunar texnika ta’limi metodikasini, mexnat sharoiti va rejimini takomillashtirish,shu bilan birga, mexnat faoliyatining unumdorligi va sifatini oshirish imkonini yaratadi. Bu metod asha shuning uchun xam zarurki,mustaxkam malakaga ega bulgan tajribali ishchi faoliyat jaraenida normal ish sharoitida bu avtomatlashtirilgan xarakat kanday amalga oshirilaetgan xarakat sezmaydi, shuning uchun xam ularni taxlil kilish tushuntirish mumkin emas, chetdan kuzataetgan kishi esa urganilaetgan xarakatning psixologik sturkturasini topish imkoniyatiga xamisha xam ega bula vermaydi. Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|