O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti
Orol dengizi qurib borishining flora va faunaga ta’siri
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
9.3. Orol dengizi qurib borishining flora va faunaga ta’siri Amudaryoning quyi qismidagi o‘simlik dunyosi siyraklashdi, ba’zi o‘simlik turlari umuman yo‘qolib ketdi yoki yo‘q bo‘lish arafasiga kelib qoldi. Daryo qirg‘oqbo‘yi to‘qayzorlari qisqarib ketdi, bu esa o‘z navbatida, hayvonot dunyosiga ham salbiy ta’sir o‘tkazmoqda. Noyob va kamayib borayotgan hayvon va o‘simlik turlarini saqlash maqsadida 2006-yilda nashr etilgan “Qizil kitob”ga o‘simliklarning 305 turi (1983-yilda 163 tur, 2003-yilgi nashrda 301 tur) va hayvonlar- ning 184 turi (1984-yil 63 tur, 2003-yilgi nashrda 184 tur) kiritilgan edi. Orolbo‘yi mintaqasi endemik turlaridan kamyoblik darajasi 2 bo‘lgan turlardan: Qoldiqtog‘ astragali (Astragel remanens Nabiyev), Oqtog‘ chalovi (Stipa aktauensis Roshev), Mayda moviygul (Lappula parvula Nabiyev et Zak), Yuraksimon torol (Lepidium subcordatum Botsch. Et Vved), Buze lolasi (Tulipa buhseana Boiss), Sug‘d lolasi (Tulipa sogdiana Bunge), Qadahsimon sutlama (Euphorbia sclerocyat- hium Korov. et M.Pop.), Vvedenskiy oligoxetasi (Olitgohaeta vvedenskyi Tscherneva), Bunge takasoqoli (Scorzonera bungle Krash. Et Lipsh.), kamyoblik darajasi 3 bo‘lgan O‘zbekistonning shimolidagi relikt tur Xiva sho‘ragi (Salsola chiwensis V.Pop.) O‘zbekiston Respublikasi “Qizil kitob”iga kiritilgan. Agar 1970-yil Xorazm viloyatida sho‘rlanmagan va kam sho‘r- langan erlar 86 foizni tashkil etgan bo‘lsa, 1990-yilga kelib bu ko‘rsat- kich 69 foizga tushdi. Hozirgi kunda Qoraqalpog‘iston Respublikasi- ning umumiy sho‘rlangan yer maydoni 90 foizdan ko‘proqni tashkil etmoqda. 107 Respublikamizda Orol dengizi havzasining ekologik holatini sog‘- lomlashtirishning bir necha yilga mo‘ljallangan aniq harakat dasturiga asosan, Qoraqalpog‘iston shaharlari, ko‘pgina tuman markazlari, shu- ningdek, yirik qishloqlar ichimlik suvi va tabiiy gaz bilan ta’minlandi. Qolaversa, respublikada o‘rmon xo‘jaligini rivojlantirish, ko‘chma qumlarni mustahkamlash choralarini ko‘rish, Orolning qurigan tubida saksovulzorlar barpo etish uchun katta ahamiyat berilmoqda. 2004-yil 3-aprelda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkama- sining 162-sonli “Orol bo‘yi genofondini muhofaza qilish xayriya jamg‘armasini tuzish haqida”gi Qarori qabul qilindi. Unda Orolbo‘yi atrof-muhitini va aholi sog‘lig‘ini mustahkamlash hamda ekologik holatini yaxshilashga qaratilgan vazifalar belgilab berilgan. Qoraqalpog‘iston Respublikasi hukumati, Qoraqalpog‘iston Respub- likasi Tabiatni muhofaza qilish Davlat qo‘mitasi bilan BMT ning Taraqqiyot Dasturi hamda Global Ekologik Jamg‘armasining ko‘magi bilan “Amudaryoning quyi qismi Qoraqalpog‘iston Respublikasida to‘- qay o‘rmonlarini saqlab qolish va muhofaza qilinadigan hududlar tizimini mustahkamlash” bo‘yicha o‘rta miqyosli loyihasi ish olib bormoqda. Jumladan, BMT ning Taraqqiyot Dasturi (PROON) bilan ham- korlikda va GEF ishtirokida bioxilma-xillikni muhofaza qilish va suvli- botqoq joylarda ularni qo‘llash maqsadida aniqlash ishlari olib borilmoqda. Undan tashqari, respublikamizda noyob jonivorlarni saqlab qolish bo‘yicha katta loyihalar (xalqaro tabiatni muhofaza qilish tashkilotlari ishtirokida) amalga oshirilmoqda. Qoraqalpog‘iston Respublikasi Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi bilan Germaniyaning O‘zbekistondagi Texnik hamkorlik jamiyatining loyihasi asosida Orolning qurigan tubida 2000-2006-yillarda 8000 ga yaqin maydonda saksovulzor barpo etish ishlari 30450 ga qilib bajarildi. Orol dengizi mintaqasida ekologik muhitni yaxshilash maqsadida Global ekologik fondi loyihasining 2006-2008-yillarga mo‘ljallangan loyihasi asosida 10000 ga yaqin maydonda saksovulzor barpo etish belgilangan bo‘lib, hozirgi kunda ushbu loyiha asosida 17211 ga yaqin maydonda saksovulzor barpo etish ishlari amalga oshirildi. Qoraqalpog‘iston Respublikasining o‘rmon xo‘jaliklari tomonidan Orolni qurigan tubida 2005-yilda 20678 ga, 2006-yilda 14962 ga, 2007- yilda esa 16000 ga maydonda saksovulzorlar barpo etildi. Tabiatimizni asrash, uni muhofaza qilish, tabiatdan oqilona foyda- lanish, jamiyatda ekologik madaniyat va ekologik ongni rivojlantirish 108 nafaqat tabiatni muhofaza qilish organlari ishi, balki shu zaminda yashayotgan har bir insonning burchidir. 6-jadval Yüklə 1,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|