O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi O`zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika inistitu

Muhokama-biror narsa, hodisa haqida biror nimani tasdiqlash yoki inkor 
qilish demakdir.
Xulosa chiqarish-tafakkurning tarixan tarkib topgan mantiqiy shaklidir. 
Tafakkurning shu mantiqiy shakli vositasi bilan bir yoki bir necha ma’lum 
hukmlardan yangi hukm-xulosa chiqariladi. 
Fikriy qobiliyatlar haqida gapirganda ko’pincha bu tushuncha ostida (aql) 
ko’zda tutiladi. Aql olingan bilimlarni, tajribani va ularni yanada boyitishga va aqliy 
faoliyatda foydalanishga bo’lgan qobiliyatni o’z ichiga oladi. Kishining aqliy 
fazilatlari uning hajmi bilan belgilanadi. Tafakkur aqlning faol funksiyasi bo’lib, 
mantiq qonunlari asosida takomillashib boradi. Tafakkur amaldagi aqldir. 
Tafakkurning jarayonidagi tushunish boshqa bir kishining og’zaki va yozma nutqini 
idrok qilish va uqib olish jarayonida sodir bo’ladi. Nutqni tinglayotganimizda yoki 
biror yozma matnni o’qiyotganimizda, odatda biz o’zimiz eshitayotgan yoki 

---

o’qiyotgan so’z birikmalarini to’g’ri idrok qilishga intilamiz. 
Ayrim kishilarning tafakkuri o’zining mazmundorligi, chuqurligi va kengligi 
jihatidan, mustaqilligi, samaradorligi va tezligi jihatidan turli hollarda turlicha 
namoyon bo’ladi. Bular tafakkurning sifatini tashkil qiluvchi belgilardir. 
Kishining tafakkur faoliyati uchun uning faqat hissiy bilishi bilan o’zaro 
bog’liqligigina muhim ahamiyatga ega bo’lib qolmay, balki til bilan, nutq bilan o’zaro 
bog’liqligi ham muhim ahamiyatga egadir. Bunda inson psixikasi bilan hayvon 
psixikasi o’rtasidagi prinsipial farqlardan biri namoyon bo’ladi. Xayvonlarning 
elementar, juda oda tafakkuri hamma vaqt faqat harakat tafakkurligicha qoladi; ular 
hech vaqt mavhum, bavosita bilish darajasiga yetmaydi. Ularning, ya’ni 
hayvonlarning tafakkuri ayni chog’da go’yo ko’z o’nglarida turgan narsalarni 
bevosita idrok qilish bilan ish ko’radi. Ana shunday odaame tafakkur harakat tarzidagi 
narsalar bilan munosabatda bo’ladi va bunday ayoniy harakat doirasidan chetga 
chiqmaydi. 
Faqat nutq paydo bo’lgach, bilinayotgan ob’yektdan ma’lum bir xususiyatni 
ajratib olib, uni maxsus so’z yordamida tasavvurda yoki tushunchada mustahkamlash, 
qayd qilish imkoniyati tug’iladi. Tafakkur so’zda o’zining zaruriy moddiy 
qobiliyatiga ega bo’ladi, tafakkur faqat so’z orqali boshqalar uchun va o’zimiz uchun 
ham bevosita reallikka aylanadi. Inson tafakkurini, u qanday shaklda amalga