O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi O`zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika inistitu

oshirmasin, tilsiz amalga oshirib bo’lmaydi. Har qanday fikr nutq bilan 
chambarchas bog’liq holda paydo bo’ladi va rivojlanadi. U yoki bu fikr qanchalik 
chuqur va asosli suratda o’ylangan bo’lsa, u so’zlarda, og’zaki va yozma nutqda 
shunchalik aniq hamda yaqqol ifodalangan bo’ladi. Va, aksincha, qandaydir fikrning 
so’z orqali fiodalanishi qanchalik ko’p takomillashtirilgan, sayqallangan bo’lsa, shu 
fikrning o’zi shunchalik yaqqol va tushunarli bo’ladi. 
Inson tafakkuri til bilan, nuqt bilan chambarchas bog’liqdir. Tafakkur zaruriy 
tarzda moddiy so’z qobig’ida mavjuddir.
Psixologiyada tafakkur turlarining quyidagi holda va birmuncha shartli 
klassifikasiyasi tarqalgandir: 

Ko’rgazmali harakat; 

Ko’rgazmali-obrazli; 

Mavhum (nazariy) tafakkur. 
Tarixiy taraqqiyot davomida odamlar o’z oldilarida turgan masalalarni dastlab 
amaliy faoliyat nuqtai nazaridan yechganlar; keyinchalik undan nazariy faoliyat 
ajralib chiqqan. Amaliy va nazariy faoliyat o’zaro chambarchas bog’langandir. 
«G’oyalar, tasavvurlar va ong ishlab chiqarishi dastavval bevosita moddiy faoliyatga 
qo’shilib ketgan bo’ladi…» Bu shuni anglatadi, sof nazariy faoliyat birlamchi emas, 
balki amaliy faoliyatning o’zi birlamchidir. Amaliy faoliyatning taraqqiyoti davomida 
undan nisbatan mustaqil nazariy fikr yuritish faoliyati ajralib chiqadi. 

---

Faqat butun insoniyatning tarixiy taraqqiyotida emas, balki har bir bolaning 
psixik taraqqiyoti jarayonida ham asos sof nazariy faoliyat emas, balki amaliy faoliyat 
asos qilib olinadi. So’nggi faoliyat ichida avval bola tafakkuri rivojlanadi. 
Bog’chagacha yosh davrida (3 yoshgacha) asosan ko’rgazmali harakat tafakkuri 
bo’ladi. Bola bilayotgan ob’yektlarini o’z qo’llari bilan amaliy ravishda va go’yo 
tabiiy ravishda ajratadi, bo’laklarga bo’ladi hamda, ayni chog’da idrok qilinayotgan 
narsalarni birlashtiradi, solishtirib ko’radi, narsalarni bir-biri bilan bog’lab, analiz va 
sintez qiladi. Qiziquvchan bolalar ko’pincha «ichida nima borligini» bilash maqsadida 
o’z o’yinchoqlarini buzib sindirib ko’radilar.