O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o'zbekiston


Har xil turdagi transportlarning texnik – iqtisodiy xususiyatlari va qo‘llanilishi sohasi



Yüklə 9,23 Mb.
səhifə13/84
tarix14.12.2023
ölçüsü9,23 Mb.
#178875
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   84
2 Автомобиль йўллари ривожланиш тарихи ва алоқа йўллари 2 китоб

Har xil turdagi transportlarning texnik – iqtisodiy xususiyatlari va qo‘llanilishi sohasi


Temir yo‘l transportining afzalliklari:

  1. Har qanday quruqlikdan va xattoki suv ostidan xam o‘tkazish imkoni borligi (La – Mansh).

  2. O‘zining ichki temir yo‘liga ega bo‘lgan sanoat va qishloq xo‘jalik korxonalarining o‘zaro aloqasini taʼminlanishi.

  3. Yuqori olib o‘tish imkoniyati (bir tomonlama yo‘ldan bir yil ichida-20 mln.tonna yukni olib o‘tish mumkin, ikki tomonlama yo‘ldan-bir yilda bir yo‘nalish bo‘yicha-100 mln.tonnagacha).

  4. Sutkaning istalgan vaqtida va iqlim sharoitlaridan qatʼiy nazar tashishning doimiyligi.

  5. Suv transportidagiga nisbatan temiryo‘l transportida tashish masofasi qisqaroq.

  6. Boshqa transport turlariga taqqoslaganda tashishning nisbatan kam sarf xarajatliligi.

  7. Suv transportiga nisbatan taqqoslanganda tashish tezligining yuqoriligi.

  8. Harakatdagi tarkib ishlatilganda manevrning yuqoriligi.

  9. АVTOMOBIL transporti va havo transportiga qiyoslaganda atrof – muhitga kam taʼsirliligi, xususan elektrotirkamali poyezdlarda.

  10. Temir yo‘l transportining mazkur ustunliklari yuk va yo‘lovchilarni uzoq, o‘rta masofalarga tashishda universal hisoblanadi. Temiryo‘l transportining eng katta kamchiligi - temiryo‘l qurilishida metallning ko‘p ishlatilishi (har bir km ga- 150 tonna).

АVTOMOBIL transportining afzalligi:

  1. Suv va temiryo‘l transportiga nisbatan yuklarni tashish tezligining yuqoriligi.

  2. Yuklarni yuk yuboruvchining omboridan to yuk qabul qiluvchining omborigacha qayta yuklamasdan yetkazish imkoniyati mavjudligi.

  3. Qattiq qoplamali yo‘llarda yuklarning doimiy tashilishi.

  4. Temir yo‘l transportiga nisbatan yaqin masofalarga yuklarni tashishda tashishning kam xarajatliligi.

  5. Suv va temiryo‘l transportiga nisbatan tashishning masofalari kichikroq, ayniqsa tog‘li sharoitlarda.

АVTOMOBIL transportining qo‘llanilish sohasi–yuklarni va passajirlarni qisqa masofaga, qimmatbaxo va tez buziladigan yuklarni o‘rta masofaga tashish.
АVTOMOBIL transportining kamchiliklari: tashish narxining balandligi; atrof muhitni zaxarli gazlar bilan yuqori darajada ifloslanishi.
Daryo transportining afzalliklari:

  1. Yuqori tashish imkoniyati, ayniqsa chuqur o‘zanli daryolarda.

  2. Tashish narxining pastligi.

  3. Metallning kam ishlatilishi va kapitalning kam xarajatliligi.

Kamchiliklari: tashishning mavsumiyligi, ayrim daryolarning asosiy yuk yo‘nalishi bilan mos kelmasligi, yuklarni tashish tezligining pastligi, transportning boshqa turlariga nisbatan tashish masofasining uzunligi. Shuning uchun daryo transporti o‘rta va uzoq masofalarga katta yuklarni (shag‘al, qum, o‘g‘itlar, yog‘ochlar va boshqalarni) tashishda ishlatiladi.
Havo transportining afzalliklari:

  1. Yuklarni va yo‘lovchilarni har qanday yo‘nalishda tashilish imkoniyati, xususan qiyin joylarga ham.

  2. Tashish tezligining yuqoriligi.

  3. Transportning boshqa turlariga nisbatan tashish masofasining kamligi.

  4. АVTOMOBIL va temir yo‘l transportiga nisbatan kapitalning kam kiritilishi. Kamchiligi: tashish narxining yuqoriligi, yoqilg‘ining ko‘p sarflanishi, ob-

havo sharoitlariga bog‘liqligi.
Havo transportidan asosan yo‘lovchilarni va qimmatbaho yuklarni uzoq masofalarga va qiyin boriladigan hududlarga tashish uchun foydalaniladi.
1.1-1.4-jadvallarida dunyoning ulkan transport inshootlariga tavsiflar keltirilgan.
Yirik temir yo‘l tonnellari
1.1-jadval



Nomi

Uzunligi,
м

Yo’llar
soni

Mamlakat

Temir yo’llar
(bo’lak)

Ekspluatatsiyaga
tushgan yili

Сейкан

53850

2

Япония

Хакодате (Хокадо о.) -
Аомори (Хонсю о.)

Қурилмоқда

Дайсимид-
зу

22228

2

Япония

Токио-Ниигата (Такасаки-
Муйка бўлаги)

1979

Симплон-
ский II

19825

1

Швецария,
Италия

Берн-Милан

1922

Симплон-
ский I

19803

1

Швецария,
Италия

Берн-Милан

1906

Син-
Каммон

18713

2

Япония

Симоносеки (Хосю о.)
Китакюсю (Кюсю о.)

1975

Аппенин-
ский

18519

2

Италия

Болонья-Флоренция

1934

Рокко

16250

2

Япония

Осака-Кобе

1972

Фурка

15400

1

Швецария

Кур-Бриг

1979

Северо-
муйский

15300

1

Россия

Братск-Комсомольск-
на- Амуре

-

Сен-Готард

15003

2

Швецария

Базель-Милан

1882

Ла-Манш

49000

2

Франция,
Англия

-

1994

Ангрен-Поп

19100

1

Ўзбекистон

Ангрен-Поп

2016

Chet mamlakatlarning katta ko‘priklari
1.2-jadval



Қитъа ва кўприк номи

Мамлакат, шаҳар



Тўсиқ тури



Транспорт тури

Узунлиги, м

Қурилган йили
(рекон.)

Европа

Тангенциале

Италия, Милан

Шаҳар
ҳудуди

Шаҳар

8000

-

Эланд

Швеция, Кальмар

Кал- Марсунд
Қуюлиши

Автомобиль йўли

6070

1972

Палья

Италия,Орвието

Палья
дарёси

Автомобиль
йўли

5374

1974

-

Дания ва Швеция

Болтиқ денгизи

Темир йўл автомобиль
йўли

13401

1996

Осиё

Нанкинский

Хитой, Нанкин

Янцзи
дарёси

Аралаш

6772

1969

Патна

Ҳиндистон, Патна

Ганг дарёси

Автомобиль
йўли

5575

1973

Тхонг-ланг

Вьетнам, Ханой

Хонгкха
дарёси

Аралаш

5500

1984

Африка

Картер

Нигерия, Лагос

Лагуна
Лагос

Автомобиль
йўли

5000

1980

Лоуер-
Замбези

Мозамбик,Сена

Замбези
дарёси

Темирйўл

3677

1972

Шимолий Америка

Пончартрейн1

АҚШ, Янги
Орлеан

Пончар-
трейн кўли

Автомобиль
йўли

38422

1959

ПончартрейнII

АҚШ, Янги
Орлеан

Пончар-
трейн кўли

Автомобиль
йўли

38352

1969

Жанубий Америка

Рио-Нитерой

Бразилия, Рио- де- жанейро и
Нитерой

Бухта Гуанабара

Автомобиль йўли

13900

1972

Хенераль-
Рафаэль- Урданета

Венесуэла, Маракайбо

Маракайбо ороли

Автомобиль йўли

8678

1962

Австралия

Брисбен-
Редклифф

Австралия-
Брисбен

Брамбл
кўрфази

Автомобиль
йўли

2760

1979

Dunyodagi eng katta temir yo‘l vokzali – “Grand Sentral Terminal” (Nyu- York) 1903-1913 yillarda qurilgan. Vokzal “ikki darajali” strukturaga ega bo‘lib, 20 gektar maydonni egallagan. Vokzalning “tepa qismi” da 41 ta yo‘lak mavjud, pastkisida - 26 ta. O‘rtacha har kuni vokzaldan 550 ta poyezd va 180000 yo‘lovchilar foydalanadi. Vaholanki, 1947 yilning 3 iyulida vokzaldan 252288 ta odam foydalangan
Kemalar qatnaydigan muhim kanallar
1.3-jadval



Мамлакат номи

Узунли- ги, м

Кенглик, м

Фарватердаги чуқурлиги, м

Океанлар (денгизлар), дарёлар (каналлар) ёки канал билан боғланган аҳоли яшайдиган
пунктлар.

Қурилган йили (реконструк- циялари)

Береговой (АҚШ)

5580

40-60

2,8-13,0

Бостон (Атлантика қирғоқларида) Браунсвил (Мексика
буғозида)

1972

Буюк (Даюньхе)
(Хитой)

1782

40-350

2,0-3,0

Пекин Шарқий -Хитой денгизи

XIII аср (1961)

Волго- Балтиқ сув йўли (Россия)

1110

25-120

4 ва ундан кўпроқ

Волга дарёси- Болтиқ денгизи

1810 (1964)

Нью-Йорк Стейд- Барж канали (АҚШ),
Эри
канали

835

540


37,5

50


3,6

3,6


Эри ва Шамплейн кўллари – Гудзон дарёси

Эри кўли- Гудзон дарёси



1918

1925


Yirik avtomobil tonnellari


1.4-jadval



Номи


Узунлиги, м

Қатнов
қисми сони

Мамлакат


Автообиль йўли
билан боғланадиган мамлакатлар

Эксплуата-
цияга тушган йили

Сен-Готард

16320

2

Швецария

Цюрих-Милан

1980

Арльберг

13932

2

Австрия

Инсбрук-Цюрих

1978

Фрежюс

12800

2

Франция,

Лион-Турин

1980










Италия







Монблан

11600

2

Франция,
Италия

Женева-Турин

1980

Канетцу (икки
тонелли)

10885

4

Япония

Токио-Ниигата

1976

Гран-Сассо (икки
тонелли)

10170


4


Италия


Рим-Джулианово



1975


Dunyodagi eng uzun temir yo‘l-bu uzunligi 9438 km bo‘lib, Moskvadan to Uzoq Sharqdagi Naxodkagacha boradigan Transsibir magistral yo‘li hisoblanadi. Dunyodagi yo‘lovchilarning eng katta kutish zali 1959 yil sentyabr oyida ochilgan Xitoydagi “Pekin” vokzalining to‘rt zallari hisoblanadi. Bu zallarga tik turgan holatda 14000 kishi sig‘adi. Dunyodagi eng uzun temir yo‘l platformasi Kxargpurda, G‘arbiy Bengalda (Hindiston) joylashgan, uning uzunligi 833 metrni tashkil qiladi.



    1. Yüklə 9,23 Mb.

      Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   84




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin