O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti “Energetika fakultetining”“issiqlik energetikasi” kafedrasi «Issiqlik energetikasi»

3. Suvning umumiy qattiqligi va ishqoriyligi. 
Umumiy qattiqlik – suvdagi Са va Mg kationlari umumiy miqdori bilan belgilanadi. Suvning
umumiy qattiqligi karbonatli, karbonatsiz, Kalsiyli va magniyli qattiqliklarga bo‟linadi mg/l yoki mg-
ekv/l da o‟lchanadi. Karbonatli qattiqlik suvdagi Kalsiy va magniy kationlarining СаСО
3
va MgCO
3

hamda bikarbonatli Ca(HCO

3
)
2
, Mg(HCO
3
)
2
birikmalari miqdori bilan belgilanadi.
Karbonatsiz qattiqlik – suvdagi kalsiy va magniy kationlarining sulfatli CaSO
4
, MgSO
4
,
xloridli CaCl
2
, MgCl
2
, nitratli Ca(NO
3
)
2
, Mg(NO
3
)
2
va selikatli Ca(HSiO
3
)
2
, Mg(HSiO
3
)
2
birikmalari
miqdori bilan belgilanadi. Kalsiyli va magniyli qattiqlik, ualrni suvdagi miqdori bilan belgilanadi.
Qattiqlikning mg/kg dagi miqdori mg·ekv/l da ko‟rsatish uchun shu mg/kg dagi miqdorini ekvivalent
og‟irligiga bo‟lish kerak.
Suvning umumiy ishqorligi tarkibidagi ОН
-
, НСО
3
-
, СО
3
, Н
2
РО
4
anionlar va kuchsiz
kislotalarning miqdori bilan belgilanadi.
Suv tarkibida NaHCO
3
, NaCO
3,
KHCO
3
, NaHSiO
3
, NaHPO
4
birikmalari miqdori qancha katta
bo‟lsa uning umumiy ishqoriyligi ham shuncha katta bo‟ladi. Suvning umumiy ishqoriyligi tarkibidagi
anionlar turiga qarab, gidratli suvdagi ОН
-
, krabonatli suvdagi СО
3
, bikarbonatli НСО
3
-
, selikatli
HSiO
3
, SiO
3
fosfatli suvdagi Н
2
РО
4
, НРО
4
deb ataladi. Bu anionlarning natriy yoki kaliyli birikmalari
suv ishqoriyligini oshiradi, chunki ular suvda gidrolizlanishi natijasida NaOH yoki KOH kabi kuchli
ishqorlar hosil bo‟ladi.
NaHCO
3
+H
2
O=NaOH+H
2
CO
3

NaSiO
3
+H
2
O=NaOH+H
2
SiO
3

---

12
KHCO

3
+ H
2
O=KOH+H
2
CO
3

KSiO
3
+H
2
O=KOH+H
2
SiO
3

Ishqoriylik o‟lchov birligi mg·ekv/l yoki g·ekv/l.

Suvning oksidlanishi suvdagi organik va oson oksidlangan K
2
SO
4
, H
2
S va HNO
3
kabi anorganik
moddalarning miqdori bilan belgilanadi. Oksidlanish suvning shartli ifodasi bo‟lib, uni aniqlash uchun
kuchli oksidlovchi moddalar, kaliy permanganat (KMnO
4
), kaliy yodat (KJO
4
) eritmalari ishlatiladi.
Tabiiy suvlarning oksidlanishi har xil bo‟lib, yer osti suvlari 1-4 mg/l О
2
, er usti suvlari oksidlanishi 5-
8 mg/l О
2
atrofida bo‟ladi.