O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti “Energetika fakultetining”“issiqlik energetikasi” kafedrasi «Issiqlik energetikasi»

Nazorat savollari . 
1. Issiqlik elektr stansiyalarida kimyoviy nazoratni qaysi seh amalga oshiradi? 
2. Kimyo laboratoriyasi qaysi qurilmalarni nazorat qilib boradi? 
3. Kimyo sehi qozon barabanlarining yana qaysi qurilmalarni zanglashini va xususiyatini o‟rganishi 
kerak? 
4. Ekspress ya'ni tezkor laboratoriyalar qanday ishlarni amalga oshiradi? 
5. Bug' va kondensat tarkibida birikmalarining konsentrasiyasi qanday bo‟ladi? 
6.Bug' va kondensat tarkibida birikmalarining konsentrasiyasi juda kichik bo'lgani uchun qanday usul 
qo'llaniladi? 
7. Elektr tuz o'lchagichlarning ishlashi qanday prinsipga asoslangan? 

26– MA'RUZA. Issiqlik elektr stansiyalarida to’yingan va o’ta qizigan bug’larni namuna 
olish nuqtalari nazorat grafiklari. 
Reja:
1. Kimyoviy tekshiruv prinsipial chizmasi 
2. Kimyoviy tekshiruvning grafigi. 
3. Namuna tayyorlash va olish uslublarini takomillashtirish yo'llari. 
4.Ta'minlovchi suvdan keyingi kimyoviy tekshiruvni amalga oshirish. 
5.Analiz qilish uslublarining turlari. 
6.Turli xil spektral uslublar. 
Tayanch iboralar: Kimyo laboratoriyasi, qozon agregati, turbina qurilmasi, teploximik sinovlar, 
Bug' va kondensat, Elektr tuz o'lchagichlarning. 
Adabiyotlar: 1,2,3,4,5,6. 

---

104
1. Kimyoviy tekshiruv prinsipial chizmasi. 

Organik yoqilg‟ida ishlaydigan IESlarning suv kimyoviy holatida bug‟ generatorlarini turiga
qarab, ularni tashkil uslublari mavjud.Barabanli bug‟ generatorlari uchun qozon suvini fosfatli uslubi
va ta'minot rulini gidrozin-ammiak tartibi bilan olib boriladi. Undan tashqari kimyoviy tekshirish
kimyoviy laboratoriyani ishchilari qozonning barabanini, bug‟ generatorining quvurlari og‟zini,
kondensatorlar isitkichlarini turbinali qatlamlarining xossa va tartiblarining po'latlarini emirilish
jarayoni chidamliligini ham tekshiradilar.To'g‟ri oqimli bug‟ qozonlari uchun ishqorli betarafli va
ikkoviga bug‟ generatorlarga tegishli kompleksonli ravishda olib boriladi.Suv kimyoviy ish holatlarini
tashkil qilishda issiqlik energiyaning qurilmalarini mustahkam avariyasiz, uzluksiz ishlashi uchun IES
larni asosiy sikliga kimyoviy reaktor yuboriladi. Ular aralash-malar va emirilish moddalarini
bog‟lashga yo'nalgan bo'ladi va undan tashqari yemirilish jarayonlarini oldini oladi. Fosfatlash tartibida
fosfat kislotaning tuzlari ishlatiladi: NaH
2
PO
4
, Na
2
HPO
4
, Na
3
PO
4
. Ular barabanni tugatish yuzasida
karbonat kalsiy qatlamlari o'рНiga qozon suvida shlam hosil qiladi, gidroksilapanit Са (РО
4
)
6
(ОН)
2
.
Bu esa barabandan puflash jarayoni bilan chiqarib yuboriladi.Gidrazin-ammiakli tartibi ta'minot
suvidagi agressiv gazlar bo'lgan СО
2
vа О
2
ta'sirida emirilish jarayonlarini hosil bo'lishdan oldini
olishga yo'nalgan.Ammiak NH
3
CO
2
ni bikarbonat va karbonat ammoniy tuzlarini hosil qiladi va
quyidagicha ifodalanadi:
NH
3
+ H
2
O = NH
2
OH 
CO
2
+ H
2
O = H
2
CO
3 
NH
4
OH + H
2
CO
3 = 
= NH
4
HCO
3