Jahon bozori — xalqaro mehnat taqsimotida ishtirok etish bilan o
’
zaro
bog
’
langan mamlakatlar o
’
rtasidagi barqaror tovar-pul munosabatlari tizimi.
Xalqaro savdo munosabatlari qadimda ham mavjud bo
’
lgan, mamlakatlar
o
’
rtasida iqtisodiy va siyosiy aloqalar milliy davlatlarning paydo bo
’
lishi bilan
yuzaga kelgan, ammo ko
’
pgina mamlakatlar, so
’
ngra jaxondagi barcha
mamlakatlar savdosini qamraydigan Jahon bozori (uning negizida jahon xo
’
jaligi)
faqat yirik mashinalashgan industriyaga o
’
tish bilan shakllana boshladi va XX asr
boshlariga kelib qaror topdi. Yirik mashinalashgan ishlab chiqarishga o
’
tish
milliy bozor chegaralarini kengaytirdi, tashqi savdo u yoki bu mamlakatning
ichki taraqqiyotini to
’
ldiradigan omildan mamlakat xo
’
jaligi taraqqiyotining
zaruriy shartiga aylandi. Ixtisoslashuv bir mamlakatda muayyan tovarni arzon va
sifatli ishlab chiqarish imkonini bersa, tovarlarni ishlab chiqarishda resurslardan
samarali foydalanishni ta
’
minlasa, shu tovarlar ko
’
plab yaratiladi va Jahon
bozoriga yetkazib beriladi. Biror mamlakatda resurslarni sarflash qulay
bo
’
lmagan yoki ishlab chiqarish imkoni bo‘lmagan tovarlar Jahon bozoridan sotib
olinadi. Jahon bozorida alohida narxlar — jahon narxlari amal qiladi,
ayirboshlash ulgurji shaklda va xalqaro birjalar vositasida olib boriladi.
Jahon bozori tovar, mehnat, kapital va valyuta bozorlari majmuidan tashkil topadi. Jahon bozorida barcha mamlakatlar tashqi savdosining majmuini
ifoda etadigan xalqaro savdo amalga oshiriladi. Bu tarkiban jahon miqyosidagi
eksport va importdan iborat, ularning qiymat bo
’
yicha nisbati savdo balansi deb
yuritiladi.
