O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi s. R. Sharipov yer tuzish asoslari

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

63 
Iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish kelajagi viloyatlar va ma’muriy tumanlar yer tuzish 
chizmalarini ishlashda boshlang‘ich material bo‘lib xizmat qiladi. Bunda qishloq xo‘jalik 
korxonalarining tabiiy va iqtisodiy salohiyatlari va rivojlanish rejalari to‘g‘risidagi ma’lumotlar 
xo‘jaliklararo va xo‘jalikda ichki yer tuzishlarni loyihalashga topshiriq tayyorlash uchun axborot 
bazasi bo‘lib xizmat qiladi. 
Rejalashtirish va yer tuzish tizimlarining o‘zaro kuchli ta’siri ikki yoqlama foydani ta’minlaydi. 
Bir tomondan, u iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish rejalariga hududiy aniqlik kiritadi, boshqa 
tomondan esa - yer tuzish chizmalari va loyihalariga haqqoniylik, aniq xo‘jalik va ekologik yo‘nalish 
beradi. 
Yerlarni suv va shamol eroziyalaridan himoya qilish, buzilgan hududlarni rekultivatsiyalash 
bo‘yicha chizmalar va loyihalar eng ko‘p tarqalgan hisoblanadi. Yerlar buzilishining bu yo‘nalishlari 
yetarlik darajada to‘la o‘rganilgan, ular yer-hisobi hujjatlarida ko‘rsatiladi. Amaliyotda sinalgan,
shularga mos tadbirlar majmuasi yer tuzish loyihalariga kiritiladi. 
Oxirgi yillarda yerdan foydalanishning intensivlashishi bilan bog‘liq holda, tuproqlar 
unumdorligi va mahsuldorligiga salbiy antropogen ta’sir kuchaymoqda. Ifloslanish, sho‘rlanish, 
qurib ketish, yer osti suvlarining ko‘tarilishi kabi jarayonlar faollashmoqda. Yer tuzish tizimida bu 
jarayonlarning hamda sellar, ko‘chkilar va sh.o‘. oldini olish bo‘yicha loyihalar va chizmalarni 
ishlash boshlandi.
Yer tuzish tadbirlari ularni amalga oshirishning har bir bosqichida ishonchli va aniq tabiiy-
xo‘jalik asoslashga ehtiyoj sezadi. Bunday asoslash yer kadastri materiallariga va ASM tarmoqlarini 
yuritishning mintaqaviy tizimlariga (ayniqsa tuproqni himoya qilishga qaratilgan mintaqaviy 
dehqonchilik tizimlariga) asoslanadi. Shu bilan birga faqat yer tuzishda ilg‘or iqtisodiy, texnologik 
va texnik yangiliklarni joriy etish imkonini beradigan hududni tashkil etishning ilmiy asoslangan 
tarkibini yaratish mumkin. 4 jadvalda ekologik, iqtisodiy va agronomik xarakterga ega, yer 
tuzishning har xil bosqichlarida foydalaniladigan materiallar sanab o‘tilgan.