O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi s. R. Sharipov yer tuzish asoslari

Ijtimoiy-iqtisodiy asoslash, loyiha yechimlarini yer munosabatlarini rivojlantirish, 
ishlovchilar moddiy talablarini qondirish, mehnat, turmush, aholiga madaniy-maishiy xizmat 
ko‘rsatish sharoitlarini yaxshilash nuqtai nazaridan baholash natijalarini o‘zida 
mujassamlashtiradi.
Yer tuzish loyihalarini asoslashning usullari to‘laroq «Yer tuzishni loyihalash» va «Yer 
tuzish iqtisodi» fanlarida keltiriladi. 
Loyihalarning asoslanganligini va butun yer tuzishning samaradorligini oshirish hozirgi yer 
islohoti sharoitida agrosanoat majmuasini muvaffaqiyatli rivojlantirish uchun katta ahamiyatga ega. 
 
 
Yer tuzish loyihalarining texnik, iqtisodiy va agroiqtisodiy ko‘rsatkichlari odatda 
o‘lchashning natural birliklarida ifodalanadi. 

---

60 
Nazorat savollari: 
1. 
Yer tuzish fanida iqtisodiy va ijtimoiy sharoitlar deganda nimalar tushuniladi? 
2. 
Yer tuzishda qanday iqtisodiy sharoitlar va qanday tarzda hisobga olinadi? 
3. 
Yer tuzishda qanday ijtimoiy sharoitlar hisobga olinadi? 
4. 
Yer tuzish qanday tarzda iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish rejalari bilan bog‘langan? 
5. 
Yer tuzish samaradorligi nimalardan tashkil topadi? 
6. 
Yer tuzish loyihalarini iqtisodiy asoslash nimalardan iborat? 

---

61 
 
 
 
 
 
Yer resurslaridan foydalanish hamma vaqt tarkib topgan va rivojlanayotgan yer munosabatlari, 
hududning tuzilish shakllari, yerlarni muhofaza qilish va ularning mahsuldorligini oshirish usullari 
asosida amalga oshiriladi. Natijada mamlakatda, viloyatlarda, ma’muriy tumanlarda, xo‘jaliklarda 
har bir davrning o‘ziga xos yerdan foydalanish tizimi shakllanadi. Xalq xo‘jaligi rivojlangan sari 
hududni tashkil etish murakkablashib boradi, tabiiy resurslardan nooqilona foydalanish esa yanayam 
og‘ir oqibatlarga olib keladi. Shuning uchun yer tuzish ilmiy asosda nafaqat joriy, kechiktirib 
bo‘lmaydigan, balki, kelajak masalalarini ham ularning mazmunini mos tarzda ishlab chiqib, 
yechishga qaratilgan. 
Yerdan samarali foydalanishni va uni muhofaza qilishni umummilliy boylik sifatida tashkil 
etish, yer islohotini amalga oshirishda butun yer fondini yaqin va uzoq kelajak uchun, 
ko‘rsatkichlarni ishlab chiqish bilan, yuqoridan pastgacha qamrab oladigan yer tuzishning butun bir 
davlat tizimi zarur. Bunday tizim mamlakatimizda asosan yaratilgan; u yer tuzish yechimlarining 
ilmiy asoslanganligini xalq xo‘jaligi, ayrim tarmoqlar, korxonalar va tashkilotlar, shaxsiy yer egalari 
va yerdan foydalanuvchilar darajasida ta’minlashga qodir. 
Harakatdagi yer tuzish tizimi yer resurslarini taqsimlash, ulardan foydalanish, ularni qayta 
tiklash va muhofaza qilishni bashoratlash, rejalashtirish va loyihalashni o‘z ichiga oladi; yaqin 
yillarda yerlardan foydalanish va uni muhofaza qilish bo‘yicha texnik harakatlarni hamda ularning 
strategik maqsadlari va ularga erishish yo‘llarini aniqlaydi. Uning ob’ektlari quyidagilar bo‘lishi 
mumkin: butun mamlakat, respublika, viloyatlar va mintaqalar; mamlakatimiz yer fondining yer 
toifalari, yer turlari; qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlarga nisbatan - shirkat, fermer va boshqa 
xo‘jaliklar yer egaliklari va yerdan foydalanishlari.