129
II-bob
.
Dasturlash texnologiyasining uskunaviy vositalari va
texnologiyalari
1§.
Dasturlash texnologiyasi uskunaviy vositalari
1.1. Dasturlash texnologiyalari haqida umumiy tushuncha.
Apparat vositalari sohasida ma’lumotlarga ishlov berish va ularni
qayta ishlah so‘nggi yillarda konstruktsiyada va texnologiyada jiddiy
muvaffaqqiyat qozondi. Har ikki-besh yilda yangilanadigan kompyuter-
larning yanada samaraliroq avlodlari buning natijasidir. Dasturiy
ta’minot sohasi o‘tmishda mahsulotning hayotiy sikli bilan 10 yil
atrofida ishlardi.
Amaliy dasturiy ta’minot sohasidagi
mahsulotning ancha uzoq
hayotiy sikli shunga asoslanadiki, professional talablar apparat vosita-
larining texnik imkoniyatlari singari tez o‘zgarmaydi.
Apparat vositalarining o‘zgarishi, shuningdek yangi kompilyatorlar
(Compiler) va operatsion tizimlar paydo bo‘lishi sababli dasturiy
ta’minot xizmat muddati davomida o‘zgartirishlarning katta miqdori
zarur bo‘lib qoladi. Ma’lum darajada ular “yuqoridan pastga”
qoidasi
ishlamaydi, chunki yangi muhit eski dasturlarga xizmat ko‘rsata olmaydi
va eski turdagi kompilyatorlar buyruqsini uzoqroq tutib turmaydi.
Bundan tashqari mazkur yangi vositalar eski dasturlashni
osonlashtiradi-gan yangi vositalarning katta miqdoriga ega. Keyingi
sabab shuki, kompilyatorlarning dolzarb versiyasi apparat vositalari
yangi platform-sidagi ortiq ishlashga qodir emas (ya’ni funktsional
bo‘lmay qoladi) va ularni tegishlisi bilan
almashtirishga tayyorgarlik
ko‘rish lozim. Bu asosda o‘zgarishlarning natijasi shuki, ko‘p hollarda
iloji boricha ko‘proq dasturlarni tez o‘zgartira olish uchun ularni notartib
deb atalgan o‘zgartirishlar natijasidir. Etarli darajada hujjatlashtirishni
o‘zgartirishni amalga oshirmaslik dasturlarni tushunib bo‘lmaydigan
qiladi.
Bundan
tashqari, ko‘pincha shunday ham bo‘ladiki, xodim
(mutaxasis) tashkilotni tark etadi, dasturlarda xatolar bo‘lib, hujjatlar
to‘liq bo‘lmasa va shunday qilib bu dasturdagi Nou-Hau yo‘qotiladi.
Shuning uchun ayrim tashkilotlar “So‘nggi chora”ni yangi tizimni
qo‘lga kiritishda ko‘radi . Shu bilan birga
tan olishmaydiki yangi
130
standart dasturiy ta’minotni rejalashtirish va kiritishning o‘zi ko‘pincha
juda uzoq davom etadi va o‘z kuchlari bilan ishlab chiqilgan va yana
ko‘tish kerak bo‘ladigan bir qator to‘ldirishlar bilan tugaydi. Mana shu
sabablarga ko‘ra sanoati industrallashgan mamlakatlarda eski odatlarni
yengib o‘tish yoki texnik xizmat ko‘rsatish tarmog‘i bo‘yicha dasturiy
ta’minot sohasida mashg‘ul bo‘lgan barcha xodimlarning 50 dan 80
foizigina mehnat qiladi. Qolgan 20-50 foiz
xodim tizimli va amaliy
dasturiy ta’minotni ishlab chiqish va uni kelgusida rivojlantirish bilan
shug‘ullanadi.
O‘zbekistonda oldingi davrdan qolgan zamonaviy dasturiy
ta’minot bilan baravar qo‘llaniladigan va albatta, dasturiy ta’minot bilan
soddalashtirilmagan bir qator o‘ziga xos dasturiy ta’minot mavjudki,
mamlakatda umuman olganda bu o‘ziga xos
xususiyat bilan qiyoslasa
bo‘ladigan vaziyat hukmronligini ifoda etadi. Bu yerda dasturchilar
uchun dasturiy ta’minot xizmatini ko‘rsatish, uni bundan keyin
rivojlantirish (takomillashtirish) bo‘yicha, zarurat tug‘ilganda esa
mamlakatning iqtisodiy va ma’muriy jarayonlari uchun zarur bo‘lgan
yangi dasturiy ta’minotni ishlab chiqish bo‘yicha faoliyatning keng
maydoni mavjud.
Keyingi mulohozalar eng avvalo, dasturiy ta’minotning turlari va
ularning vazifalari haqidagi tasavvurlar dasturlar
yoki butun bir amaliy
tizimlarni loyihalash, amalga oshirish va xizmat ko‘rsatishdagi harakat
usullari va chizmalari bilan birga beriladi.
Har bir o‘quvchi uchun dastur, dasturlash dasturlash texnologiyasi
uchunchalariga oydinlik kiritib o‘tishmizga to‘g‘ri keladi:
Dostları ilə paylaş: