O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi samarqand davlat universiteti

2-bosqich:
Qo‗shiq va musiqa ritmik harakatlarini ijro eta olish 
ko‗nikmalarini shakllantirish. 
3-bosqich: 
Ko‗nikmalar hosil qilish va mustahkamlash. Bunda 
topshiriqni avtomatik ravishda bajara oladigan qo‗shiq, o‗yin va raqsni 
mustaqil ijro etadigan darajada musiqa ta‘limini berish, turli metodik 
usullarning barchasidan foydalanishni taqozo etadi. Qo‗shiq har 
tomonlama bolani kamolga yetaklaydi. Bolalardagi musiqiy qobilyatni 
rivojlantirishga hamda bolaning barkamol yetuk avlod kishisi sifatida 
o‗sishiga yordam beradi. Bolalar bog‗chasida o‗rgatiladigan har bir 
qo‗shiq mazmuni va xarakterini ongli tushunishga o‗rgatish kerak 
bo‗ladi. Avvalambor, tarbiyachi biror bir she‘rni yod olishni dasturdan 
foydalangan holda o‗rgatadi. Har bir tanlangan she‘r bolaning qiziqish-
lari, bolaning ishlari, guruhlari hamda fasllarga qarab bayramlarning 
turlariga qarab o‗rgatiladi 
 
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar 
1. Oilada va bog‘chada ashula aytishning asosiy vazifalari 
nimadan iborat? 
2. Qo‘shiq uchun kuy va she’rning ahamiyati qanday? 
3. Bolalar tarbiyasida qo‘shiqning ta’limiy o‘rni qanday? 
4. Repertuar tanlashda nimalarga ahamiyat berish kerak? 

---

66 
5. Bolalar ovozini shakllantirishda nimalara e‘tibor berish kerak? 
1.9.
 
Musiqa mashg‗ulotlarida musiqa tinglashning ahamiyati 
 
Turli guruhlarda musiqa tinglashning nazariy uslubiyati. Musiqani 
tinglay bilish va undan estetik zavqlana olish ham katta san‘at 
hisoblanadi. Kishida musiqa tinglash madaniyati yoshligidan rivojlana 
boshlaydi. Bog‗chada amalga oshiriladigan musiqa tinglash esa uning 
poydevoridir. Zotan bola musiqa mashg‗ulotlarining barcha elementlari 
jarayonida ham musiqa tinglab, uni idrok etadi. Ammo mashg‗ulotning 
musiqa tinglash qismi oldida o‗ziga xos jiddiy vazifalar turadi. Avvalo 
shuni eslatish lozimki, kishining kuylash imkoniyatidan ko‗ra tinglash 
imkoniyati ancha keng bo‗ladi. Masalan: orkestr, xor, yakka cholg‗u 
ijrosidagi asarlarni kuylab emas, balki faqat tinglab, idrok etish mumkin, 
xolos. Shuning uchun olimlar musiqaviy tarbiya jarayonida musiqa 
tinglashga alohida e‘tibor qaratishadi. Chunki kishi musiqa 
madaniyatining shakllanishi va rivojlanishida musiqa tinglash, malaka, 
ko‗nikmalari katta rol o‗ynaydi. Musiqa tinglashda bolalarning badiiy 
idroki yaxshi rivojlanib boradi. Mashg‗ulotning musiqa tinglash qismi 
oldida quyidagi vazifalar turadi: 
1) bolalarni o‗z idrokiga mos xalq klassik va zamonaviy musiqa 
namunalari bilan tanishtirib borish; 
2) bolalarning musiqani idrok qilish qobilyatlarini rivojlantirib 
borish; 
Musiqa haqida boshlang‗ich ma‘lumotlar berishni o‗rgatadigan 
asarlar nomlarini eslashga, ularning mazmuni, xarakteri va ifoda 
vositalarining farqiga borishga hamda tinglagan asarlariga ma‘lum 
miqdorda badiiy baho bera olishga o‗rgatish. 
Yengil, kuychan musiqalarni birmuncha xotirjam idrok etadilar. 
Bu yoshdagi bolalarda musiqa mazmuni va xarakterini bilishga ayniqsa, 
unda nima haqida hikoya etilishini bilishga qiziqish paydo bo‗ladi. 
Shuning uchun ularda musiqa xotirasi ancha faol rivojlana borib, 
tinglagan musiqa haqida o‗z ta‘surotlarini hikoya qilib berish ishtiyoqi 
paydo bo‗ladi. 5–6 yoshli bolalarda esa erkin, ixtiyoriy tarzdagi diqqat 
e‘tibor shakllanib, musiqani diqqatni yig‗ib tinglash, uning ayrim 
detallarini anglab olish qobilyati rivojlangan bo‗ladi. Ularda musiqaga 
qiziqish ko‗proq sevimli asarlarni takror-takror tinglash jarayoni yaxshi 
rivojlanadi. Ular musiqadagi umumiy kayfiyatni yaxshi sezib, asarda 
badiiy obrazning rivojlanib borishini kuzatishni o‗rganib boradilar. 

---

67 
Yangi asar bilan ilk bor tanishtirishga tarbiyachining qisqa va qiziqarli 
tushuntiruv so‗zi katta rol o‗ynaydi. Cholg‗u kuylari xarakteri va badiiy 
mazmuni haqida bolalarga tushuncha berilsa, ular asarni yaxshi idrok 
etadilar. Asarni 2– 3 mashg‗ulot davomida takroran tinglashi shart. 
Chunki, har bir tinglashda bola uchun asarning yangi-yangi qirralari 
namoyon bo‗ladi va asarga nisbatan ularning muhabbati oshib boradi. 
Bog‗chaning tayyorlov guruhlarida bola o‗z yoshiga muvofiq musiqa 
asarini to‗la idrok etishga qodir bo‗ladi. Bog‗chada olingan bilim 
zaxirasida malaka va ko‗nikmasi, musiqa turlari va uning xarakteri 
farqiga borishga yordam beradi. Shunday qilib, dasturda ko‗zda tutilgan 
va bolaning musiqa madaniyati rivojlanishida kelajakda asosiy rol 
o‗ynaydigan uch faktor amalga oshadi. 
1. Musiqaga qiziqish musiqa asarlarini ishtiyoq bilan tinglash va 
ularni eslash, olingan taassurotlarni o‗ylash.
2. Musiqa tinglashga turg‗un diqqat-e‘tiborni va tinglash madani-
yati boshlang‗ich elementlarining shakllanishi. 
3. Musiqiy didining shakllanishi, musiqa asarlariga badiiy baho 
bera olish. Turli guruhlarda musiqa tinglashning nazariy uslubiy 
vazifalari: 
1. Musiqa tinglash orqali bolalarda his-tuyg‗ularini rivojlantirish. 
2. Boshlang‗ich musiqa tinglash tushunchalarini rivojlantirish. 
Musiqa tinglash alohida metodlar orqali o‗tkaziladi. 
Musiqa orqali 
bog‗lash 
Musiqa jarayonini 
mustahkamlash