O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 ----- Musiqaviy – sensor qobiliyatlar 
Musiqa mashg‘ulotlarida bolaning – sensor qobiliyatlar tovushning 
balandligi, tembri, kuchi – hissi, musiqaviy eshitish; ritm tushunchasi;
mahsuldor faoliyatning qobiliyati; ijodiy ijro mahorati rivojlanadi.
Ularni to‘laroq ko‘rib chiqamiz: 
1. Musiqaviylik musiqaviy faoliyatni muvaffaqiyatli bajarish
uchun kerak bo‘ladigan sifat komplekslaridan tashkil topadi, uning 
barcha elementlari ularning struktura munosabatlarida ko‘rinadi. 
2. Barcha qobiliyatlar emosional va eshitish komponentlarining 
sintezligi bilan xarakterlanadi. Musiqaviy faoliyat barcha turlari 
emosional rang – baranglik bilan xarakterlanadi. 
3. Emosional eshitish komponentlari bazasida birgalikda ikkita 
asosiy musiqaviy qobiliyat yotadi: qayg‘urish qobiliyati, fikrlash, 

---

59 
tasavvur qilish va baland munosabatlarni eslash, qayg‘urish qobiliyati 
farqni ajratish, musiqaviy ritmni tasavvur qilish va eslash. Bu ikki asosiy 
musiqaviy qobiliyat istalgan musiqaviy faoliyatni bajarish paytida 
doimo kerak bo‘ladigan narsadir. 
4. Musiqaviylik qobiliyatlar kompleksi kabi turli musiqaviy faoliyat 
jarayonida ko‘rinadi. Masalan: musiqaviy idrok qilish sostaviga asosiy 
musiqaviy qobiliyat va boshqalar: ijro etish uchun vosita – instrument 
bilan, ovoz bilan – musiqa mazmuni kayfiyatini ifodalashga yordam 
berish, hayajonli jarayonlar, tashabbuskorlik, ijodiy fikrlash, texnik 
qobiliyatlar – qo‘shiqchi intonasiyasining tozaligi, motor apparatning 
pastligi – kiradi. Ijodiy qobiiyatlar sostaviga ijro etuvchilikni 
xarakterlovchi komponentlar: ifodalilik, to‘g‘rilik, samimiylik 
komponentlari va unumli ijodning farqlanishi komponentlari kiradi. 
Musiqaviylik musiqaviy qobiliyat kabi bolada boshdan juda 
primitiv (qo‘pol) boshlanadi va turli musiqaviy faoliyat jarayonida 
rivojlanadi. Bola rivojlanishning birinchi bosqichlarida unda barcha 
asosiy 
musiqaviy 
qobiliyatlar ko‘rina boshlaydi va birining 
ikkinchisidan ustunligi faqat keyinroq ma‘lum bo‘ladi. Musiqaviy 
qobiliyatlarning ayrim bolalarda erta paydo bo‘lishi ularni zehniga 
bog‘liq deb ataladi. Lekin boshqalarda kechroq boshlanishi ularning 
orqada qolib ketishlaridan dalolat bermaydi.