O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi №2018 yil «Tasdiqlayman»

Dengizlari va orollari 
Atlantika okeanining harakterli xususiyatlaridan biri uning Shimoliy va 
janubiy qismlarining akvatorial tuzilishida va regional strukturasida, qirg‘oqlarning
parchalanganligida juda katta farq bor. Shuning uchun okeanshunos olimlar 
(A.Sirgoffer) uni Shimoliy va Janubiy Atlantikaga bo‘lishib, ular o‘rtasidagi
chegarani ekvatordan o‘tkazadi. Shimoliy Atlantika shu bilan harakterlanadiki, uni 
o‘rab turgan materik qirg‘oqlari kuchli parchalangan, qirg‘oq chiziqlari quruqlik
ichkarisigacha kirib boradi. Natijada ko‘plab dengizlar, qo‘ltiqlar va bo‘g‘ozlar 
hosil bo‘lgan. Yevropa qirg‘oqlari atrofida joylashgan Shimoliy dengiz, Baltika,
Irlandiya, O‘rtayer, Pirrey, Adriatika, Ioni, Levant, Egay, Marmar, Qora va Azov 
dengizlari, Biskay qo‘ltiqlari, Daniya va La-Mansh bo‘g‘ozlari Shimoliy
Atlantikaning katta akvatoriyasini tashkil etadi. Amerika qirg‘oqlari yaqinida 
Karib, Sargasso, Baffin va Labrador dengizlari, Meksika, Gudzon, va Avliyo
Lavrentiy qo‘ltiqlari hamda Gudzon va Devis bo‘g‘ozlari bor. 
Janubiy Atlantikada Shimoliy Atlantikaga nisbatan dengiz va qo‘ltiqlar juda
kam uchraydi. Bunga sabab qirg‘oq chiziqlarining kam parchalanganligi va tekis 

---

---

shaklga ega ekanligidadir. Afrika qirg‘oqlarida yagona Gvineya qo‘ltig‘i mavjud.

Atlatika okeanining eng janubiy qismida, Antarktida sohillarida Ueddell, Lazarev 
va Riser-Larsen dengizlari bor. Umuman yuqorida nomlari aytilgan dengizlarning
umumiy maydoni 10 mln km kv. atrofida bo‘lib Atlantika okeani akvtoriyasining 
11% ni tashkil etadi.
Atlantika okeanida arxipelaglar va orollar keng tarqalgan. Ularning umumiy 
maydoni 1 mln km kv. ga yaqinroq, lekin okeanning ochiq qismi orollarga juda
kambag‘al. Agarda suv yuzasini Tinch okeani bilan taqqoslasak, benihoyat bir 
oxangda ko‘rinadi. Atlantikaning arxipelaglar va orollari materik yaqinlarida
joylashgan. Ular kelib chiqishiga ko‘ra materik orollari hisoblanadi. Kanada 
arxipelagi, Buyukbritaniya, Folklend (Malvin), Islandiya va Irlandiya orollari
shular jumlasidandir. Markaziy Amerika qirg‘oqlari yaqinida Katta va Kichik Antil 
orollari, Bagam orollari joylashgan. Janubiy Amerikaning eng janubiy sohillariga
yaqin joylarda mayda orollardan tarkib topgan Janubiy Georgiy, Janubiy Orkney, 
Janubiy Sandvichev va Janubiy Shetland arxipelaglari bor. O‘rtayer dengizi
havzasi ham orollarga boy. Ochiq okean akvatoriyasida Bermud, Yan-Mayen, 
Azor, Madeyra, Yashil burun, Asenshen, San-Paulu, Vozneseniya, Avliyo Yelena,
Tristan-da-Kunya, Gof, Buve kabi mayda-mayda vulkanik orollar guruhi uchraydi.