Tovarning hayotiylik davri determinantlari. Tovarning hayotiylik davrini
muhokama qilishdan avval hayotiylik davrini qaysi tovarlarga nisbatan tahlil qilish
kerakligini tushunib olish muhimdir - masalan, tovarlarning toifasigami (yozuv
mashinkasi), toifa tarkibidagi ma’lum bir turdagi tovargami (elektron yozuv
mashinkalari), maxsus modellargami (portativ elektron yozuv mashinkalari),
muayyan markagami (“Canon” markasi).
Marketingga oid adabiyotlarda bu mavzuda anchagina chalkashliklar bor
bo‘lib, tovarlarning ushbu turli darajalariga har qanday tovar vaqti o‘tishi bilan u yoki
bu shaklda o‘zgaradi, degan nuqtai nazardan qaraladi. Hayotiylik davri modelini
qo‘llash mumkin bo‘lgan boshqa sohalarni inkor qilmagan holda, tovarning
hayotiylik davri modeli tovar bozorining hayotiylik davrini tahlil qilishda eng ko‘p
foyda beradi. YUqorida ko‘rib o‘tilganidek, tahlilning aynan mana shu darajasi
xaridorlarning real xulq-atvoriga eng aniq mos keladi. SHu yo‘sinda, tovarning har
bir bozori ma’lum bir hayotiylik davriga mos keladi. Bunday yondashuvda hayotiylik
davri nafaqat tovarning evolyusiyasini, balki u mo‘ljallangan bozorning
evolyusiyasini ham aks ettiradi. Tovarning evolyusiyasi texnologiya bilan, bozorning
evolyusiyasi global talab va uning determinantlari bilan ifodalanadi.
Tahlil ob’ektini - tovar bozorlarining sinfini - aniqlashda yana bir muammo
tug‘iladi: hayotiylik davrini nazorat qilinmaydigan omillar bilan belgilanadigan
mustaqil o‘zgaruvchi deb qarash kerakmi, yoki kompaniyaning marketing faoliyatiga
92
bog‘liq bo‘lgan o‘zgaruvchimi. Bu muhim masaladir. Birinchi holda hayotiylik
davrining har bir bosqichida qaysi strategiyasini qabul qilishni aynan tovarning
hayotiylik davri belgilaydi; ikkinchi holda esa, aksincha, tanlangan strategiyalar
tovarning hayotiylik davrini belgilaydi.
