O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universitetining pedagogika instituti

Muloqotning interaktiv tomoni deganda, birgalikdagi faoliyatni tashkil etish va amalga oshirishda muloqot ishtirokchilarining bir-biriga ta’sir o‘tkazishi tushuniladi.
Kommunikatsiya orqali odamlar birgalikdagi faoliyatni tashkil etadilar. Umumiy faoliyatda ishtirok etar ekan, odamlar bir-birlariga ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun o‘zaro ta’sir birgalikdagi faoliyatning tashkil etilishi sifatida tushuniladi.
Birgalikdagi faoliyatning uch xil modeli mavjud.

• har bir ishtirokchi boshqalardan mustaqil ravishda ishning o‘ziga tegishli qismini bajarishi (masalan shanbalikdagi ish)

  
  

• umumiy vazifani bosqichma-bosqich har bir ishtirokchi tomonidan bajarilishi (masalan konveyerdagi ish)

  
  

• har bir ishtirokchi boshqalar bilan birgalikda bir vaqtning o‘zida umumiy faoliyat bilan mashg‘ul bo‘lishi (masalan, futbol jamoasidagi ish).

  
  

Odatda muloqot jarayonidagi o‘zaro ta’sirning ikki xil turi ajratiladi.

a) kooperatsiyaga asoslangan o‘zaro ta’sir - kommunikativ jarayon ishtirokchilarinng umumiy maqsad yo‘lida o‘z kuchlarini birlashtirishdan iborat. Kooperatsiyalarning bir necha turi farqlanadi.

• avtomatik (instinktiv- biologik darajada mavjud bo‘ladi),

  
  

• avtomatik (tarkib topgan ijtimoiy me’yorlar bilan an’ana va urf odatlar bilan taqozolangan bo‘ladi)

  
  

• spontan (do‘stlik, muhabbat va shu kabi munosabatlar bilan taqozolangan bo‘ladi)

  
  

• direktiv (majburiy hamkorlik hukm suruvchi joylarda mavjud bo‘ladi)

  
  

• shartnomaviy (rasmiy kelishuvlar bilan taqazolangan bo‘ladi).

  
  

• koorperatsiya- birgalikdagi faoliyatning zaruriy elementi.

  
  

b) Raqobatga asoslangan o‘zaro ta’sir – kommunikativ jarayon ishtirokchilarining shaxsiy yoki guruhiy maqsadlarga erishish uchun o‘zaro kurash sharoitida bir-biriga ta’sir ko‘rsatishdan iborat. Bunday o‘zaro ta’sirda tomonlarning shaxsiy faolligi odatda yuqori bo‘ladi. Shunday bo‘lsa-da u koopersiya bilan ma’lum darajada bog‘liqdir. Chunki raqobat davomida ham muayyan qoidalar o‘rnatilishi talab etiladi. Aks holda o‘zaro kurash urushga aylanib ketishi mumkin. Raqobatning eng yorqin shakli nizodir. Nizo - muloqot ishtirokchilarining har biri muhim bo‘lgan muammoni hal etish vaqtida ular o‘rtasida vujudga kelgan qarama-qarshilik va kurashning keskin kuchayib ketish jarayonidir.

Muloqot jarayonida nizoning odatda ikki xil turi farqlanadi.
a) Destruktiv nizo. Uning kelib chiqish sabablari quyidagilardan iborat;
-shaxsiy xususiyatlarni bir-biriga mos kelmasligi tufayli vujudga keladi
- munosabatlarning buzilishiga olib keladi
-ishtirokchilar soni ortib boradi
-qarama-qarshi tomonga nisbatan negativ baholar kuchayib boradi
-nizo jarayonidagi ob’ektning shaxsga ko‘chishi oson yuz beradi
B) Produktiv nizoning kelib chiqish sabablari quyidagilardan iborat
-nuqtai - nazarlarning bir-biriga mos kelmasligi sababli vujudga keladi;
-muammoni kengroq qarshi olishga olib keladi;
-optimal еchimning topilishiga yordam beradi;
- shaxsga ko‘chirilmaydi.