O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti

Islom Karimov 
Jamiyat hayotining barcha sohalari globallashib borar ekan, u albatta madaniyat sohasida 
birinchilar  qatorida  o‘zini  namoyon  qiladi.  Shunday  hodisalardan  biri  "ommaviy  madaniyat" 
hisoblanadi. 
Ommaviy madaniyatning paydo bo‘lishi va rivojlana boshlashi XIX asr oxiri va XX asr 
boshlariga  to‘g‘ri  keladi.  “Ommaviy  madaniyat”  an’anaviy  madaniyatning  ma’lum  yo‘nalishi 
sifatida emas, balki madaniyatdagi sifat o‘zgarishi, hayot taqozasi asosida yuz berdi. Ommaviy 
axborot  va  kommunikatsiya  (radio,  kino,  televideniye,  ko‘p  nusxali  gazetalar,  suratli  jurnallar, 
internet)  vositalarining  keskin  rivoji  va  tarqatilishi  bunga  sabab  bo‘ldi.  Ma’naviy  boyliklarni 
industrial tijorat ishlab chiqarish va tarqatish, madaniyatni demokratlashtirish,  aholi bilim darajasi 
o‘sishi bilan birga uning ma’naviy ehtiyojlarida pasayish jarayoni kuzatila boshladi. 
Tadqiqotchilar  ommaviy  madaniyatning  dastlabki  shakli  XIX  asrning  30-yillarida 
adabiyotda  paydo  bo‘lgan  va  ommalashib  ketgan  sarguzasht  janrini  ko‘rsatishadi.  Asr  oxirida 
haftalik  ommaviy  axborot  vositalari  ana  shunday  asarlarni  tinimsiz  chop  eta  boshladilar.  Vaqt 
o‘tishi  bilan ushbu jarayonga “Yurak matbuoti” yoki “Qalb industriyasi” deb nom berdilar. Asr 
oxirida  Amerika  Qo‘shma  Shtatlarida  ommaviy  madaniyatning  komiks  shakli  paydo  bo‘la 
boshladi. Bu janr boshda faqat bolalar uchun mo‘ljallangan bo‘lsa, bora-bora kattalar hayotining 
ham ajralmas qismiga aylandi. Aniqrog‘i, “Ommaviy madaniyat”ning keskin rivoji XX asrning 
o‘rtalariga  to‘g‘ri  keladi.  Shu  vaqtdan  boshlab  u  keng  qamrov  va    xujumkorlik  bilan  tarqala 
boshladi. 
An’anaviy  madaniyatda  bo‘lganidek,  ommaviy  madaniyatning  ham  universal 
xarakteristikasi  hamon  mavjud  emas.  Buni  shunday  tushuntirish  mumkin.  Gap  shundaki, 
“Ommaviy  madaniyat”  ilmiy-falsafiy  kategoriya  sifatida  o‘ziga  yakdil  uchta  tushunchani 
qamraydi. Birinchidan, “madaniyat” – alohida xarakterdagi mahsulot. Ikkinchidan, “ommaviylik” 
– mahsulotni tarqatish meyori. Uchinchidan, “madaniyat” – ma’naviy boylik.  
"  Ommaviy  madaniyat"  nima?  Bu  savolga  har  bir  xalq  o‘zining  manfaatlari  va 
qadriyatlaridan  kelib  chiqqan  holda  javob  beradilar.  Umuman  olganda  "ommaviy  madaniyat" 
bizning qadriyatlarimizga mutlaqo to‘g‘ri kelmaydigan madaniyatlar qatoriga kiradi.  Bu xususda 
Prezidentimiz  SH.M.Mirziyoyev:  "Barchangizga ayon, hozirgi kunda dunyo miqyosida beshafqat 
raqobat, qarama-karshilik va ziddiyatlar tobora keskin tus olmoqda. Diniy ekstremizm, terrorizm, 
giyohvandlik,  odam  savdosi,  noqonuniy  migratsiya,  "ommaviy  madaniyat"  kabi  xavf-xatarlar 
kuchayib,  odamzot  asrlar  davomida  amal  qilib  kelgan  e’tiqodlar,  oilaviy  qadriyatlarga  putur 
yetkazmoqda.  Mana  shunday  va  boshka  ko‘plab  tahdidlar      insoniyat    hayotida    jiddiy   
muammolarni   keltirib chiqarayotgani - ayni haqiqat va buni hech kim inkor etolmaydi"
53
, - degan 
edi. Shu nuqtai nazardan qaraganda biz uchun ommaviy madaniyat - bu bir guruh boylikka o‘ch 
odamlar tomonidan zamonaviy axborot-texnologiyalarining imkoniyatlaridan unumli foydalangan 
holda axloqiy buzuqlik, zo‘rovonlik, o‘z manfaatini o‘zgalar manfaatidan ustun qo‘yish, "men "ni 
ulug‘lash kabilarni aks ettiruvchi har xil o‘ta sayoz madaniyat asarlarini moddiy va ma’naviy hayot 
maydonlariga  tashlab,  ko‘ngilocharlik  bahonasida  tijoratga  asoslangan  iste’molchilikni  yo‘lga 
qo‘yib  xalqlarni  o‘z  milliy  qadriyatlariga  asoslangan  madaniyatidan  judo  qilish  evaziga  katta 
daromad topishga qaratilgan aksilmadaniyatdir. 
 «Ommaviy   madaniyat»ning   belgilari:  axloqiy buzuqlik, zo‘ravonlik, individualizm, 
egotsentrizm va boshqalar kiradi.