O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti

 
Diniy fundamentalizm, ekstremizm va terrorizm, odam savdosi va boshka yot 
mafkuralardan himoyalashning shart-sharoitlari va omillari. 
Diniy  fundamentalizm  —  biror  ta’limot  aqidalarining,  ilohiy  kitoblardagi 
tushunchalarning dastlabki, sof holatini saqlab qolishni astoydil himoya qiladigan, ularni majoziy 
ma’noda talqin etishni rad qiladigan ijtimoiy , mafkuraviy, diniy qarashlar majmuini anglatuvchi 
tushuncha.  Fanda  bu  atama  ilk  bor  Bekon,  R.Dekart  va  J.Lokk  singari  faylasuflar  asarlarida 
qo‘llangan. Keyingi vaqtda jahon matbuotida mutaassib islom jangarilarini fundamentalistlar deb 
atash odat tusiga kirdi. Ammo diniy fundamentalizm hamma dinlarda mavjud bo‘lib, ular yagona 
umumiy  xususiyani  o‘zida  mujassam  etadi.  So‘nggi  paytlarda  ayrim  mintaqalarda  islom 
fundamentalizmining kuchayishi kuzatilmoqda. Bu atama Qur’on va hadisni ko‘r-ko‘rona talqin 
etadigan,  ilk  islomga  qaytishga  qaratilgan  aqidalarni  keng  targ‘ib  qiladigan,  diniy-konservativ 
ruhdagi  yo‘nalishga  nisbatan  ishlatiladi.  Islom  fundamentalizmi  turli-tuman  yo‘nalish  va 
kayfiyatdagi  guruhlarni  o‘z  ichiga  oladi.  Ularning  ba’zilari  siyosiy  jabhada,  inqilobiy  va  hatto 
terroristik  usullar  bilan  qonuniy  hokimiyatga  qarshi  kurashda  o‘zini  namoyon  etsa,  boshqalari 
targ‘ibot-tashviqot ishlari, diniy ta’lim, turli jamoat tashkilotlari, maktab, universitet, OAVga kirib 
borish, ayniqsa, foydalanish oson bo‘lgan audio-video kassetalarni tarqatish bilan shug‘ullanadi. 
Islom fundamentalizmi uchun umumiy maqsad — go‘yoki dinsiz yoki «sof islomdan chekingan» 
davlat rahbarlariga suiqasd qilish va islomda «shirk»ka (butparastlikka) barham berishdan iborat. 
Transport  va  kommunikatsiya  vositalari  shiddat  bilan  rivojlanib  borayotgan,  xalqaro  aloqalar 
tobora erkinlashayotgan hozirgi  davrda islom fundamentalizmi vakillari o‘z harakatlarini butun 
dunyo bo‘ylab  yoyishga intilmoqda. Keyingi vaqtda ro‘y berayotgan terrorchilik harakatlari bu 

---

hodisaning  naqadar  xavfli  ekani  va  unga  qarshi  birlashgan  holda  kurashish  lozimligini  yaqqol 
ko‘rsatmoqda.  
Hozirgi kunda islom xalifaligini tiklab, yangi musulmon imperiyasini tashkil qilish uchun 
mafkuraviy  targ‘ibot-tashviqot  ishlari  bilan  faol  shug‘ullanib,  amaliy  xatti-harakatlarni  sodir 
etayotgan  islomiy  ko‘rinishdagi  «Vahhobiylik»,  «Tablig‘chilar»,  «Islom  uyg‘onish  partiyasi», 
«Islom  lashkarlari»,  «Adolat»,  «Iroq  va  Shom  islom  davlati»  kabi  buzg‘unchiliklar  bilan 
shug‘ullanuvchi oqimlar kiradi.