O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti

Ekstremizm  (lot.  yextremus  —    ashaddiy)  —  siyosatda  ashaddiy  qarash  va  choralarga 
moyillik. Ekstremizmni vujudga keltiradigan omillar ko‘p va xilma-xil. Ular orasida bir tuzumdan 
ikkinchi  tuzumga  o‘tish  davrida  yuz  beradigan  ijtimoiy  tuzilmalarning  buzilishi,  aholi  katta 
guruhlarining qashshoqlashuvi, iqtisodiy va ijtimoiy tanglik kabi omillarni ko‘rsatish mumkin. Bu 
omillar  aholi  turmush  sharoitlarining  yomonlashuviga  olib  keladi.  Davlat  hokimiyatining 
zaiflashuvi,  davlat  organlarining  obro‘sizlanishi,  ijro  intizomining  pasayib  ketishi,  qadriyatlar 
tizimining  yemirilishi,  aksilijtimoiy  kayfiyat  va  harakatlarning  kuchayib  borishi  ham 
ekstremizmni  vujudga  keltiradigan  sabablardan  hisoblanadi.  ekstremizm  aholining  siyosiy  va 
ijtimoiy  kayfiyatidan  mavjud  ijtimoiy  tuzilmalarni  vayron  qilish  maqsadida  foydalanadi. 
Ekstremistik tashkilotlar Konstitutsiya va boshqa qonuniy hujjatlarga zid tarzda faoliyat yuritadi. 
Shu ma’noda, ekstremizm — huquqiy nigilizmning bir ko‘rinishi hisoblanadi. XX a.ning 80-90-
yillarida  siyosiy  ekstremizmning  namoyon  bo‘lish  ko‘lami  kengaydi.  Bu  davrda  odamlarni 
garovga  olish,  siyosiy  qotilliklar,  siyosiy  partiyalar  a’zolariga  qurolli  hujumlar  uyushtirish, 
anarxistik,  shovinistik  va  neofashist  guruhlarning  faollashuvi  kuzatildi.  ekstremizm  siyosiy, 
psixologik, maishiy va boshqa ko‘rinishlarda bo‘lishi mumkin. Siyosiy ekstremizmning ashaddiy 
ko‘rinishi — terrorizmdir. Ekstremistlar odamlarga qiyinchiliklarni tezda bartaraf qilish, tartibni 
kafolatlash, ijtimoiy ta’minotni yaxshilash singari va’dalar beradi. Siyosiy ekstremizm “so‘l” va 
“o‘ng” ko‘rinishlarga ega. So‘l ekstremistlar marksizm-leninizm, so‘l radikalizm, anarxizm va shu 
kabi  mafkuralar  bayrog‘i  ostida  harakat  qiladi.  So‘l  ekstremizmga  misol  tariqasida  Italiyadagi 
“Qizil brigadalar”, Kampuchiyadagi polpotchilar, Rossiya Federatsiyasidagi ekstremizm Limonov 
boshchilik  qilayotgan  natsional-bolsheviklar  singari  oqimlarni  keltirish  mumkin.  O‘ng 
ekstremistlar  aksilkommunizm,  avtoritarizm,  millatchilik  va  shovinizm  ruhida  harakat  qiladi. 
O‘ng ekstremistlar  qator xalqaro tashkilotlar — Yevropa ishchi partiyasi, Yevropa o‘ng kuchlari, 
Qora Internatsional, Fransiyadagi “Milliy front” kabilarga birlashgan. O‘ng va so‘l ekstremistlar 
olib borayotgan faoliyat vakillik demokratiyasi manfaatlariga ziddir. Shuning uchun ham G‘arb 
siyosatshunosligida  “Yagona  ekstremizm”,  “Ikki  ekstremizm”  va  “Uch  ekstremizm” 
konsepsiyalari  mavjud.  “Yagona  ekstremizm”  konsepsiyasi  kommunistik  va  fashistik 
diktaturalarning mavjudligidan kelib chiqadi.  «Uch ekstremizm” konsepsiyasiga ko‘ra, fashizm 
—  sentristlar  ekstremizmi,  kommunizm  —  so‘llar  ekstremizmi,  gollizm  esa  —  o‘nglar 
ekstremizmidir.  Portugaliyadagi  Salazar  rejimi  o‘nglar  rejimi  hisoblanadi.  Diniy  asoslarda 
vujudga kelgan ekstremistik guruh va oqimlar G‘arbda ham, Sharqda ham mavjud. O‘rta Osiyo 
mamlakattlarida,  jumladan,  O‘zbekistonda  “Hizb  ut-tahrir”,  «Akromiylar»,  «Nurchilar»  singari 
diniy-ekstremistik oqimlar vakillari qonunga zid holda faoliyat olib borishga urinmoqda.