O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti                            Sh. Mirziyoyev 
 "Xalq so‘zi" 2017 yil 29 iyul 
8-ILOVA 
MA’NAVIYAT - ENG TA’SIRCHAN VA QUDRATLI QUROLIMIZ! 
SHAVKAT MIRZIYOYEV 
Bugungi kunda dunyoda globallashuv jarayonlari kuchayib, tinchlik va barqarorlikka qarshi 
yangi tahdid va xatarlar tobora ko‘payib bormoqda. Bunday murakkab va tahlikali vaziyat sohada 
amalga  oshirilgan  ishlarni  tanqidiy  baholab,  uning  faoliyatini  zamon  talablari  asosida 
takomillashtirishni taqozo etmoqda. 
Prezidentimizning  2017  yil  28  iyulda  imzolangan  “Ma’naviy-ma’rifiy  ishlar  samaradorligini 
oshirish  va  sohani  rivojlantirishni  yangi  bosqichga  ko‘tarish  to‘g‘risida”gi  PQ-3160  sonli  qarori  milliy 
ma’naviyatimiz  tarixining  yorqin  voqealaridan  biri  bo‘ldi.  Barcha  sohalar  kabi  ma’naviyat  va  ma’rifat, 
tarbiya  sohasini  yangi  bosqichga  ko‘tarishning  huquqiy,  siyosiy,  tashkiliy,  moliyaviy  shart-sharoitlarini 
yaratib berdi. 
O‘tgan yillar davomida Birinchi Prezidentimiz Islom Abdug‘aniyevich Karimov tashabbusi bilan 
bu  borada  juda  katta  ishlar  qilindi.  Biroq,  mavjud  tizimni  dunyoda  yil  sayin  kuchayib  borayotgan 
globallashuv, yangi tahdid va xatarlar, murakkab va tahlikali vaziyat talablariga javob bermayotgan edi. 
Zamon  mavjud  holat,  bajarilgan  ishlarni  tanqidiy  baholashni,  zamonning  talab  va  shiddatiga  mos 
takomillashtirishni talab etmoqda edi. 
Qaror o‘ta muhim tashkiliy, metodologik, huquqiy yangilik va xususiyatlarga ega. Biz uning ayrim 
jihatlariga to‘xtalamiz. 
Mafkura kerakmi? U qanday bo‘lishi kerak? Milliy g‘oyamiz qanday maqsad, vazifalarni ifodalashi 
kerak? degan savollarga javob topildi. MDH mamlakatlarida birinchilardan  bo‘lib o‘z milliy g‘oyamizni 
angladik. Prezident Qaror, farmoyishlari bu umummilliy  g‘oyaviy harakatga madad bo‘ldi. Milliy g‘oya 
mahalla, korxona, ta’lim muassasalariga kirib bordi. Erishgan natijalarimizga o‘zining hissasini qo‘shdi. 
Qarorning  eng  muhim  tashkiliy,  huquqiy-siyosiy  jihati  ma’naviyat,  ma’rifatning  maqomi  oliy 
darajaga ko‘tarilganida ko‘rinib turadi. Chunki Qarorda “O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Respublika 
Ma’naviyat  va  ma’rifat  Kengashiga  raislik  qilishi  belgilab  qo‘yildi.  Bu  maqom  mamlakatimizda 
ma’naviyat  va  ma’rifat  sohasini  yangi  bosqichga  ko‘tarilishining  oliy  kafolati  bo‘ldi.  Buni 
ma’naviyatchilarimiz bir-birlari bilan ko‘rishganida, telefonda, ijtimoiy tarmoqlarda bir-birlarini shodon 
qutladilar.  Bu  bejiz  emas,  chunki  jahon  tarixida  davlat  rahbari  o‘z  xalqi  ma’naviyati,  farzandlari 
tarbiyasining g‘amxo‘ri, rahnamosi bo‘lgani kamdan kam uchraydi. 
Respublika Ma’naviyat targ‘ibot markazi va Milliy g‘oya va mafkura ilmiy-amaliy markazlarining 
ilmiy va tashkiliy kuchlari birlashdi. Ularning negizida Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi qayta 
tashkil etildi. Bu chora ilgari bir maqsadga xizmat qilayotgan ikki markazni — ilm bilan amalni birlashtirdi. 
Xodimlarning umumiy cheklangan soni ikki karradan ziyodga oshirildi. Ilgari goh alohida, goh bir-
birining  vazifalarini  takrorlab  kelayotgan  ikki  Markaz  bir  jismga,  bir  maqsad  yo‘lida  yangi,  yagona  va 
qudratli Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markaziga birlashdi. 
Mazkur  soha  ilmga  tayanmasa,  rivojlanmaydi.  Shu  bois  Markaz  tuzilmasida  sohaning  ilmiy 
ta’minotiga alohida e’tibor qaratilgan. Ayni vaqtda Markazning hududlar, jamoat tashkilotlari, madaniyat 
va  sport  tashkilotlari,  ta’lim-tarbiya  muassasalari  bilan  ishlashga  ixtisoslashgan,  bu  boradagi  ishlarning 
axborot-tahlili bilan shug‘ullanuvchi bo‘limlar ish boshlamoqda. 
Qaror  sharofati  bilan  “Ma’rifat”  targ‘ibotchilar jamiyati”ga  asos  solindi.  Bu  ma’naviy-ma’rifiy 
sohaga  katta  imkoniyatlar  beradi.  Targ‘ibotga  uzluksizlik  bag‘ishlaydi.  Sir  emas,  ba’zan  Mustaqillik 
bayrami, Navro‘z bayramlari arafasida yuzlab olim, ijodkor, san’atkorlarni to‘plab, jadval asosida tuman-
shaharlarga, asosan jamoatchilik yo‘sinida yo‘llar edik. Bayram o‘tgach, tanaffuslar yuzaga kelardi. Endi 
Prezident  Qarori  sharofati  bilan  mamlakatda  targ‘ibot-tashviqotning  yuragi  yil  12  oy,  365  kun  urib 
turadigan  bo‘ldi.  Targ‘ibotchilar  turli  sohalarga  ixtisoslashib,  doimiy  asosda  moddiy-ma’naviy 

---

rag‘batlantirib  boriladi.  Respublika  “Ma’naviyat  va  ma’rifat  markazining  “Ma’rifat”  targ‘ibotchilar 
jamiyati  bilan  ishlash  bo‘limiga”  Respublikamizdagi  eng  zo‘r  targ‘ibotchilarini  a’zo  qilib,  ishni  tizimli 
tashkil qilish vazifasi yuklatildi. 
Ilgari  Respublika  Ma’naviyat  targ‘ibot  Markazining  hududlarda  va  qisman  tuman-shaharlarda 
bo‘limlari  ishlar,  moliyalashtirilar  edi.  Biroq,  ayrim  tumanlarda  ish  jamoatchilik  asosida  yuritib 
kelinayotgan  edi.  Milliy  g‘oya  va  mafkura  ilmiy-amaliy  markazining  esa  na  hududiy,  va  shahar  tuman 
bo‘limlari bor edi. Prezident Qarori ana shu muammoni hal qildi. Ma’naviyat va ma’rifatning mustahkam 
moliyaviy bazaga asoslangan, kuchli ijro vertikali yaratildi. 
Qaror  ma’naviy-ma’rifiy  targ‘ibot  ishlarining  mazmun-mundarijasini  tubdan  yaxshilash, 
ularning  ko‘lami  va  miqyosini  kengaytirish,  takomillashtirish  talablarini  qo‘ymoqda.  Bu  bejiz  emas. 
Chunki,  amaliyotda  targ‘ibot  mazmun-mundarijasida  “hamma  joyda  bir  xil”lik,  targ‘ibot  kechayotgan 
hududning xususiyatlari, ma’naviy muammolari bilan bog‘lanmagan holatlar uchrar edi. Boshqacha qilib 
aytganda,  Case  study  kabi  sinalgan  va  zamonaviy  usullardan  foydalanish  qoniqarsiz  edi.  Qaror  asosida 
targ‘ibot-tashviqot  ishlarida  aholining  hududiy,  kasbiy  hamda  yosh  xususiyatlarini  hisobga  olgan  holda 
mutanosib, maqsadli va mazmunli yondashuv joriy etiladi. 
Qarorda  ma’naviy-ma’rifiy  ishlarning  ko‘lami  va  miqyosini  kengaytirish  zarurati  alohida 
urg‘ulangan. Darhaqiqat, targ‘ibot bilan qamrab olish foizining pastligi aholining xabardorlik darajasining 
pastligiga  olib  kelayotgan  edi.  Qarorda  bu  muammoni  hal  qilishning  ilmiy  asoslangan  monitoringini 
ta’minlash uchun shart-sharoit yaratib berildi. 
Yangi  bosqichda  yangi  imkoniyatlarga  ega  mafkura  bizga  kirib  kelgan,  kelayotgan, 
tayyorlanayotgan  tahdidlarni  on  line  kuzatib  borishi,  har  bir  yurtdoshimizda  ularga  qarshi  immunitetni 
shakllantirish zarur. Ana shu yangi Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi tadqiqot va targ‘ibotning 
yuksak, ilmiy texnologiyalar bilan qurollangan, o‘tkir ko‘zli, xalqchil so‘zli, jar solinuvchi minora bo‘lishi 
talab etilmoqda. Bir so‘z bilan aytganda milliy mafkuramiz  yangi bosqichda Harakatlar strategiyamizga 
hamohang – Harakatlar mafkurasiga aylanishi zarur. 
Qarorda  olimlarimiz,  targ‘ibotchilarimizga  madad  beruvchi  metodologik  yangiliklar  bor. 
Jumladan, uning matnida “jamiyatimizning barqaror rivojlanishiga to‘sqinlik qilayotgan ichki tahdidlar” 
ko‘rsatib berildi. Ya’ni 1) el-yurt taqdiriga loqaydlik, 2) mahalliychilik, 3) urug‘-aymoqchilik, 4) oilaviy 
qadriyatlar va yoshlar tarbiyasiga e’tiborsizlik “ichki tahdidlar” sifatida sanab o‘tilgan. Shu paytgacha biz 
bu  tahdidlarga  yengil  qarab,  “kamchilik”,  deb  qarab  kelar  edik.  Vaholanki,  bugun  bizni  qiynayotgan 
jinoyatchilik, diniy ekstremistik oqimlarga adashib kirib qolishlar, buzilgan yosh oilalarning yig‘layotgan 
bolalari, qarovsiz o‘smirlar ana shu “kamchilik”larning ayanchli oqibatlari bo‘ldi. 
Tarixga nazar tashlaydigan  bo‘lsak, xalqlarning  o‘z mustaqilligini boy berishlariga asosiy sabab 
ichki tahdidlar bo‘lib kelgani sir emas. Hatto Buyuk Sohibqiron Amir Temur yaratgan Buyuk saltanatni 
tanazzulga olib borgan ham ichki tahdidlar bo‘lganini afsus bilan eslaymiz. Shuning uchun ham Qarorda 
ichki tahdidlarga barham berishga qaratilgan kompleks tadbirlar tizimini ishlab chiqish va amalga oshirish 
qattiq vazifa qilib qo‘yildi. 
Bu bejiz emas, chunki biz shu paytgacha “tahdid”, deganda ko‘pincha uzoqqa, tashqariga qaradik. 
Aslida  ichki  tahdidlar  tashqi  tahdidlarga  yo‘l  ochib  berishiga,  ularni  chaqirishiga  e’tibor  bermadik. 
“Chetdan kirib kelayotgan “ommaviy madaniyat”ga qarshi kurash e’lon qildik. “O‘zingdan chiqqan baloga 
qayga  borasan  davoga”,  maqolimiz  e’tiborsiz  qoldi.  Bugun  o‘zimizdan  chiqayotgan  ichki  “ommaviy 
madaniyat”  tahdid  sola  boshladi.  Bunga  to‘ylarimiz  dabdabasi  jamiyat  muammosi  sifatida  ijtimoiy 
tarmoqlardan tushmayotganini eslash ham kifoya bo‘lar. 
Muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev o‘z nutqlaridan birida inson qalbi, ongi bilan ishlash 
sohalarini mudofaa vazirligiga teng qo‘ydilar. Bu hikmat bejiz aytilmadi. Ushbu fikrni “Askarning jangovar 
tayyorgarligi bu juda muhim. Lekin askar o‘qni qayoqqa qarab otishini mafkuraviy tayyorgarlik hal qiladi”, 
degan  mashhur  harbiy  aforizm  qo‘llab-quvvatlaydi.  Chunki  chegarachini  ong,  ongni  esa  ma’naviyat, 
mafkura boshqaradi. 
Ichkarida  g‘oyaviy  bo‘shliq  bo‘lmasa,  tashqaridan  kelayotgan  balo  kira  olmaydi,  sig‘maydi. 
Aylanib,  bo‘shliq  izlab  boshqa  tomonga  ketadi.  Shu  bois  Qaror  avvalo  “ichkari”ni  –  jamiyatning  ichki, 
sog‘lom ijtimoiy-ma’naviy muhitini to‘kis, barqaror, mukammal qilishimiz zarurligini talab qilmoqda. 
Qaror  diagnostik,  profilaktik  va  manzillilik  xususiyatlariga  ega.  Unda  jahondagi  mafkuraviy 
vaziyat, tendensiyalar bilan birgalikda mamlakatimizdagi og‘riqli 7 ma’naviy-mafkuraviy muammo ochiq 
va achchiq qayd qilindi. Bular: 
1) oila, mahalla va ta’lim muassasalarida yoshlar tarbiyasi samarasizligi; 2) chekka hududlar va 
mahallalarda  uyushmagan  yoshlar  bilan  maqsadli  g‘oyaviy-tarbiyaviy  ishlarning  yuzaki  tarzda  olib 
borilayotgani; 3) jinoyatchilik; 4) diniy ekstremizm va terroristik harakatlarga adashib qo‘shilib qolish; 5) 

---

milliy qadriyatlarga e’tiborsizlik; 6) erta turmush qurish; 7) oilaviy ajralishlar kabi boshi tarbiyaga borib 
taqaladigan ma’naviy illatlarga siyosiy diagnoz qo‘yib berdi. 
Chunki  ilm-fanga  asoslanmagan  sohaning  kelajagi  yo‘q.  Buyuk  bobomiz  Imom  Buxoriy  biz 
avlodlariga “Ilmsiz najot yo‘q va bo‘lmag‘ay”, deya haqiqatni yozib qoldirgan edi. XXI asr – texnologiyalar 
asri  ana  shu  haqiqatning  bugungi  isboti.  Shu  sababli  Prezident  Qarori  bizdan  yuqoridagi  ma’naviy 
illatlarning sabablarini, ildizlarini, omillarini ilmiy o‘rganishni talab qilmoqda. Masalan, bundan 100, 1000 
yillar  ilgari  ham  ajdodlarimizda  oilalar  buzilgan.  Ularni faqat  1 ta  sabab  –  o‘lim  ajratgan.  Boshqa  hech 
narsa  ajralishga  sabab  bo‘lmagan.  Qaror  bizni  “g‘oyaviy-tarbiya  ishlarining  yuzaki  tarzda  olib