O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

“Kitobga ixlos”
matnidagi badiiy vositalar ustida quyidagicha ishlash 
mumkin: 
Kartonga 
ko’chma ma’noli so’zlar
yozib qo’yiladi. Ularning ma’nosini 
izohlash bo’yicha quyidagicha savol-topshiriqlar beriladi: 
− 
Birikmalarni o’qing. Tagiga chizilgan so’zlarning ma’nosiga diqqat qiling. 
Ularning qaysi ma’noda qo’llanganini izohlashga harakat qiling. 
olovning qip-qizil tillari
− gurullab yonayotgan olovning yuqoriga bo’ralab-
bo’ralab ko’tarilishi; 
olovning ... tillari osmonni yalar
− baland ko’tarilar; 
o’zini o’tga urmoqchi
− olovning ichiga kirmoqchi. 
O’quvchilarga yordam berish maqsadida shu so’zlarni o’z ma’nosida qo’llab, 
taqqoslash uslubidan foydalanish mumkin: 
olovning tili
− odamning tili; 
odam tili bilan yalaydi
− olov tili bilan osmonni yalaydi; 
o’tga urmoqchi
− bolani urmoqchi. 

---

256 
Qaysi birikmada “til”, “yalaydi”, “uradi” so’zlari o’z ma’nosida, qaysi 
birikmada ko’chma ma’noda qo’llanganligi aniqlanadi. 
O’xshatishlar ustida quyidagicha ishlanadi:
gaplar oldindan xattaxtaga yoki 
kartonga yozib qo’yiladi va ular yuzasidan topshiriq beriladi:
− 
Gapni o’qing. Alanga nimaga o’xshatilyapti? 
... yong’in borgan sari kuchayar, qimmatli kitoblarni ajdahodek yutayotgan 
alanga quturib, hujra eshigidan tutun aralash chiqib turar edi. 
− 
Parchani o’qing. Suv alangaga qanday ta’sir qildi? Nima uchun?
...CHelaklab sepilgan suv unga kor qilmas, aksincha, moydek ta’sir 
qilayotgandek edi.
− 
Quyidagi parchada Ibn Sinoning holati nimaga o’xshatilyapti?
...Ibn Sino xuddi yaqin kishisini ko’rib, qabristondan qaytgan kishidek boshini 
quyi solib, yarim-yorti kuygan bir necha kitobni qo’ltiqlagan holda uyiga jo’nadi... 
So’ngra