O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

Doston o`tish darsi ishlanmasi namunasi: 
/////////////////////////////// 
 
Ilmiy - ommabop asarlarni o’qish metodikasi 
Boshlang’ich sinflarda ilmiy-ommabop asarlarni o’qitishdan asosiy maqsad 
bolalarga tabiat, kishilar mehnati va ijtimoiy hayot haqida muayyan bilim berish, 

---

318 
bolalarni kitob bilan mustaqil ishlashga va undan aniq bilim olishga o’rgatishdan 
iborat. 
Tabiatshunoslikka oid va tarixiy mavzudagi maqolalarni o’qish bilan bog’liq 
holda tabiat hodisalarini kuzatish 
(masalan, daraxt kurtaklarining bo’rtishi)
, 
o’quvchilarni dehqonlar mehnati bilan tanishtirish, mamlakatimizda yuz bergan 
o’zgarishlarning guvohi va ishtirokchilari bo’lgan insonlar bilan uchrashuvlar 
uyushtirish maqsadga muvofiq.
Ijtimoiy-tarixiy mazmundagi asarlar Vatanimiz o’tmishi, xalqimiz hayoti, 
mardonavor kurashi, ulug’ siymolar amalga oshirgan ishlar, tarixiy sanalar 
to’g’risida bilim beradi. O’qish darsliklaridan o’rin olgan 
Beruniy, Ibn Sino, Amir 
Temur, Alisher Navoiy, Bobur
va boshqa ajdodlarimiz haqidagi matnlar shular 
jumlasidandir. Bu xildagi matnlar o’quvchilarni nafaqat o’tmishimiz bilan 
tanishtiradi, balki ularning Vatan oldidagi farzandlik burchi va masouliyatni teran 
anglashga ham yordam beradi. O’quvchilarda Vatanga muhabbat tuyg’usi shu tariqa 
shakllanadi.
Vatanimiz o’tmishi haqida hikoya qilingan ilmiy-ommabop asarlar bilan 
tanishtirish va ularni tahlil qilish jarayonida o’quvchilar o’tmish bilan bugungi kunni 
taqqoslash imkoniga ega bo’ladilar. Jamiyat tarraqqiyoti haqida qisqacha bo’lsa-da, 
tushuncha hosil qiladilar. Bu borada, ayniqsa, milliy istiqlol bilan bog’liq mavzudagi 
asarlar tahliliga alohida eotibor berish zarur. 
1-sinf dasturida o’qish bilan bog’liq holda kuzatish, sayohat darslari 
mo’ljallanadi. Masalan, yil fasllarida mavsumiy tabiat hodisalari 
(ob-havoning 
o’zgarishi, o’simlik va hayvonlarning hayoti)
ni, shuningdek, dala mehnatini 
kuzatish uchun tabiatga 
(dala, bog’, xiyobonlarga)
sayohat uyushtirish ko’zda 
tutiladi. Sayohatda tabiatdagi mavsumiy o’zgarishlar va kishilarning mehnati 
yuzasidan bolalarning nisbatan uzoq kuzatishlari uyushtiriladi.
Bunday darslarda ko’rgazma sifatida o’quv kinofilьmlaridan ham foydalanish 
mumkin. 
Tarixiy mavzudagi maqolalarni unga mos rasmlar bilan bog’lab o’qitish 
kishilarning baxtli hayot uchun intilishlari, ota-bobolarimizning dushmanlardan 

---

319 
Vatanni saqlash uchun qanday kurashganliklarini tushunib yetishga yordam beradi; 
o’quvchilar mehnat hayotning asosi ekanligini, insonlar turmushi mehnat tufayli 
rivojlanib, farovonlashib borishini bilib oladilar. 
Dasturga ko’ra 3-sinf o’quvchilari 
«Toshkentim - onam»,
«Ona Vatan»
mavzusidagi maqolalarni, 4-sinfda esa «
Mangulikka tatigulik kun» (Safar Barnoyev)
asarini o’qish orqali o’tmish ajdodlarimiz, ularning xizmati, vatanimizning hozirgi 
tarraqiyoti haqida bilib oladilar. Bu maqolalar xalqimizning hayoti, mehnati va 
kurashi haqida yangi bilim berish bilan birga, bolalarni Vatanga, xalqqa, ona 
tabiatga muhabbat ruhida tarbiyalaydi.
Ilmiy-ommabop maqolalarni izohli o’qish darsini uyushtirishda quyidagicha 
reja asos qilib olinishi mumkin: 
1. O’qiladigan matn yuzasidan bolalar tajribasi va bilimini aniqlash, ularni 
matn mazmunini tushunishga tayyorlash maqsadida taxminiy suhbat o’tkazish. 
2. Maqolani yoki uning maolum bir qismini o’qish, o’quvchiga notanish 
bo’lgan so’zlar maonosi ustida ishlash. 
3. Maqola rejasini tuzish. 
4. O’qilgan maqola yuzasidan suhbat uyushtirish. 
5. Matnning asosiy mazmunini aniqlash va reja qismlarini yoritish. 
6. Reja asosida maqolani qayta o’qish. 
7. Maqolani yaxlit o’qish. Bunda bolalarni qayta hikoyalashga tayyorlash va 
maqola mazmunini yaxshi o’zlashtirishlariga erishish maqsadi ko’zda tutiladi. 
8. Reja asosida qayta hikoyalash. 
9. Xulosalash va umumlashtirish. 
Ilmiy-ommabop maqolalarni uzviy birlikda o’rganish o’quvchilarning har bir 
mavzuda bayon etilgan tarixiy-adabiy hodisalarni, ular o’rtasidagi umumiylikni, har 
bir davrga ega xususiyatlarni anglab olishlarini taominlaydi. Ular bolalarni 
kelgusida gazeta va jurnallarni o’qishga tayyorlaydi, ijtimoiy-siyosiy,
tabiatshunoslik atamalarini o’zlashtirishga yordam beradi, ularning mantiqiy 
tafakkurini va nutqini o’stiradi.