O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti yoqilg‘i va organik birikmalar kimyoviy

 Maydalangan yog‘ochlarni truboprovod orqali tashish.
Xar xil suyuqlik, 
gaz va xattoki maydalangan qattiq materiallarni truboprovod orqali tashish 
(transportirovka kilish) ularni iktisodiy jixatdan yuqori samara berishni ko‘rsatadi. 

---

28 
Materiallarni truboprovodlar orqali bir joydan ikkinchi joyga ko‘chirish temir yo‘l 
transportiga qaraganda 3 marta samarali ekanligi bizga adabiyotlardan ma’lum. 
O‘rmon va yog‘ochsozlik sanoatida materiallarni truboprovodlar 
yordamida tashish, eng avvalo yog‘och payraxalari va uning po‘stloqlari uchun 
ko‘proq xarakterlidir. 
Truboprovodli gidrotansportning asosiy uzellari tuzilishi. 
Trubalar asosan 
po‘latdan yasalgan bo‘lib, ammo keyingi vaqtlarda po‘lat trubalar bilan bir qatorda 
shishaplastikli trubalardan (SVAM) foydalanish xam yaxshi natija bermoqda.Ular 
zanglamaydi, ich tomoni unchalik g‘idir-budir emas, xajmiy og‘irligi kam va ular 
mustaxkamligiga ko‘ra po‘lat trubalardan qolishmaydi.Trubalar bir-biri bilan 
rezina zichlagichlari ko‘yib muftalar yordamida birlashtiriladi, yoki payvandlanadi 
yoki elimlab tutashtiriladi. Mayda bo‘lakli yuklar uchun suvning truboprovoddagi 
tezligi 1-2 m/sek, yirikroq bo‘laklar uchun esa (bo‘laklar o‘lchami 10 sm gacha) 
5-6 m/sek atrofida bo‘ladi. Trubalar diametri 150-160 mm. 
 
Truboprovodlarning o‘tkazish qobiliyatini xisoblash.
Maydalangan 
yog‘ochlarni trubalar orqali tashishda ularni o‘tkazish qobiliyati muxim rol 
o‘ynaydi va u quyidagicha xisoblanadi: 







i
R
С
Q
bu erda : 
Q
- vaqt birligi ichida truboprovod ko‘ndalang kesim yuzasidan
o‘tadigan yuk mikdori, m
3
/ sek; 
ω
– trubaning ko‘ndalang kesim yuzasi, m
2
; 
S
– SHezi koeffitsienti,
R-
 
gidravlik radius, m; 
i
- gidravlik qiyalik, % (u kamida 0,01ga teng); 

- aralashma konsistensiyasi,

= 0,2 –0,25 
Koeffitsient 
S
quyidagi formula orqali topiladi: 
S = R 

 
п
у
 ; u = (1,3 

 1,5) 
n

b
u erda:
n
- g‘adir-budirlik koeffitsientlari, 
n 
≈ 0,012. 
Gidravlik radius 
R
trubadagi suyuqlik oqimi ko‘ndalang kesim yuzasining, 
uning xo‘llanuvchi perimetriga bo‘lgan nisbati orqali aniqlanadi. 
Trubadan oquvchi suv miqdori esa taxminan quyidagi formula orqali 
topiladi: 
Q 
suv
=

Q
 

---

29 
Tekshirish uchun savollar: 
1. So‘ruvchi pnevmatik qurilmalar haqida nima bilasiz? 
2. Dam berib haydovchi pnevmatik qurilmalar haqida nima bilasiz? 
3. Pnevmatik qurilmalarning asosiy uzellarini sanab ko‘rsating? 
4. Pnevmatik qurilmalarning afzal tomonlarini ko‘rsating? 
5. Pnevmatik qurilmalarning kamchilik tomonlarini ko‘rsating? 
6. Siklon -950, S- 1150, S -1450 larda S – harfi siklonning qisqartma bosh harfi. 
Undan so‘ng kelayotgan son (raqamlar) nimani anglatishini aytib bering? 
7. Gidravlik transport nima, bunday deb nomlanishiga sabab? 
8. Maydalangan yog‘och bo‘laklarini truboprovodlar yordamida tashishning temir 
yo‘l transportida tashishga qaraganda afzal tomoni bor yoki yo‘qligini ko‘rsating? 
 
Tayanch so‘z va iboralar: 
pnevmatik transport, gidravlik transport, trassa, gorizontal va frontal uchastka, 
so‘ruvchi va haydovchi pnevmatik qurilma, siklon, tirsak (koleno), 
gidroaralashma, havo-yuk zarrachalari aralashmasi.