O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti yoqilg‘i va organik birikmalar kimyoviy

 
 
 
4 - MA’RUZA.
 
ER USTIDA YURADIGAN RELSSIZ VA RELSLI TRANSPORT
VOSITALARI 
 
 
Reja: 
1.
Relssiz transport va uning turlari. 
2.
Qo‘l kuchi yordamida va o‘zi yurar aravachalar. 
3.
Elektryuklagich va elektrshtablerlar. 
4.
Avtoyuklagichlar. 
5.
Transport vositalari sonini xisoblab chiqarish. 
6.
Relsli transport va uning turlari. 
1. Relssiz transportning asosiy afzalligi uning avtonomligidir, ya’ni uning 
harakati trassa traektoriyasi (izi) bilan bog‘liq emasligidir. Bundan tashqari 
yuklarni uning yordamida istalgan joylarga ko‘chirib tushirish mumkin. 
Relssiz transportlarning kamchiliklariga quyidagilarni ko‘rsatish mumkin: 
ular yuradigan yo‘l etarli miqdorda qattiq zaminga ega bo‘lishi va yuklarni vertikal 
yoki yuqori qiyalikka ega bo‘lgan yo‘llarda tashish mumkin emasligidir. 
Sellyuloza va yog‘ochsozlik sanoatida eng ko‘p ko‘llaniladigan relssiz transport 

---

30 
turlariga: qo‘l aravachalari, etajerkali aravachalar, o‘zi yurar aravachalar, elektr va 
avtoyuklagichlarni ko‘rsatish mumkin. 
Qo‘l aravachalari asosan uncha uzoq bo‘lmagan (30-50m) masofalarga va 
engil yuklarni tashishda qo‘llaniladi. 
14 - rasmda xom-ashyolarni bo‘limlariga jo‘natishda foydalaniladigan ko‘l 
aravachasining ko‘rinishi keltirilgan.
14 – rasm. Qo‘l aravacha sxemesi. 
Uning to‘rtta rezina bilan qoplangan g‘ildiragi aylanadigan (buriladigan) 
xususiyatga ega.
Aravachaning asosiy ko‘rsatkichlari: 
Yuk ko‘taruvchanligi, kg ………….……1000 
Gabarit o‘lchamlari, mm: 
uzunligi……………….....2000 
eni (kengligi)……..….…1400 
balandligi…...…………..1240 
15 - rasmda etajerkali aravachaning umumiy ko‘rinishi berilgan.

---

31 
15 - rasm. Etajerkali aravachaning sxemasi: 
1 – karkas; 2,3 – g‘ildiraklar; 4 – polka; 5 – karkas ramasi. 
U ham sexlar ichida bir joydan ikkinchi joyga tashishga mo‘ljallangan. 
Uning to‘rtta rezina bilan qoplangan g‘ildiraklari aylanib burilish xususiyatiga ega. 
Quyida etajerkali aravachaning asosiy ko‘rsatkachlari keltirilgan:
YUk ko‘taruvchanligi, kg ……………..………....………….…700 
Gabarit o‘lchamlari, mm: 
uzunligi…………....................................................……….1400 
eni (kengligi)…………………………………………....…1200 
umumiy balandligi…………………………………….…...2050 
poldan birinchi polkagacha bo‘lgan balandligi………..….530 

---

32