O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti yoqilg‘i va organik birikmalar kimyoviy

5. KERAKLI TRANSPORT VOSITALARI SONINI HISOBLASH 
Davriy ravishda ishlaydigan relssiz transport vositalarini bir soatlik ish 
unumi (t/soat) quyidagi formula orqali topiladi. 
Q
soat
=
ц
T
K
K
m





3600
 
bu erda;
m
- transport vositasining eng yuqori yuk ko‘tarish ko‘rsatkichi, t; 
K
g
- yuk ko‘tarishdagi koeffitsient, 
K 
g
= 0,6-1,0; 
K
V
- mashinaning vaqtga bog‘liklik koeffitsienti, 
K
V 
= 0,75-0,85; 
T
s
- bir sikl (reys) uzunligi, sek 
T
s
= t
n
 +
гр
ср
L

+ t
r 
+ 
х
ср
L

 
bu erda;
t
n
- yuklash vaqti, sek 
L
sr
- tashiladigan yo‘lning o‘rtacha uzunligi, m; 
гр

, 
х

- yukli va yuksiz mashinaning harakat tezligi, m/sek; 
t
r
- yuk tushirish vakti, sek;
Talab etiladigan mashina soni (dona hisobida) 
n = 
соат
юк
Q
Q

15
,
1
 
bu erda:
Q
yuk 
- bir soat ichida tashilishi lozim bulgan yuk mikdori, t/soat; 
1,15 - mashina agregatlarini ta’mirlash uchun ajratilgan inventar
koeffitsient. 
6. RELSLI TRANSPORT* 
Hozirgi zamon yog‘ochsozlik va sellyuloza sanoati korxonalari temir yo‘l 
transporti orqali boshqa shaxar va davlatlardan keladigan juda ko‘plab xom 
ashyo, yarim maxsulotlar va kimyoviy moddalarni ishlatadi. Transportning bu turi 
orqali korxonalardan tayyor maxsulotlar jo‘natiladi. SHuning uchun xam 
yog‘ochsozlik va sellyuloza ishlab chiqarish korxonalari ichkarisida (territoriyasi) 
tarmoqlangan temir yo‘l shaxobchalariga ega. Bundan tashqari relsli yo‘llar sex 
ichkarisida (vagonetkalar uchun) quritish kameralari va boshqa joylarda keng
qo‘llaniladi.

---

37 
Sanoat korxonalarining temir yo‘llari o‘zining ishlatilishiga 
ko‘ra ikki asosiy guruxga bo‘linadi: 
- shox yo‘llar (yaqin oradagi katta temir yo‘lga olib chiqadigan 
yo‘llar); 
- zavod (korxona) ichidagi yo‘llar; ular zavod xududidagi ayrim 
uchastkalarini bir biri bilan bog‘lab turadi.
Shu narsani bilib qo‘yish foydadan holi bo‘lmaydi. Bizda (MDX da ham) 
temir yo‘l izlarining kengligi standart bo‘yicha ikki o‘lchamda chiqariladi: keng 
(buni normal iz deyiladi ) va tor izli. 
Tekshirish uchun savollar: 
1. Relssiz transport vositalarini sanab bering? 
2. Relsli transport vositalarini sanab bering? 
3. Avtoyuklagichning asosiy uzellarini aytib bering? 
4. Avtoyuklagichning ish unumi qanday hisoblanadi? 
5. Relssiz transportning afzal va kamchilik tomonlarini aytib bering? 
6. Keng va tor izli temir yo‘llar deganda, Siz nimani tushunasiz? 
7. Relssiz transport vositalari sonini topish uslubini yozib bering? 
8. Talab etiladigan transport vositalarini sonini (dona) hisoblashda ushbu 
formuladan foydalaniladi: n = 
соат
юк
Q
Q

15
,
1
; Formuladagi 1,15 koeffitsenti nimani 
anglatadi? 
Tayanch so‘z va iboralar: 
 
relsli va relssiz transport vositalari, aravachalar, elektroyuklagich, 
avtoyuklagich,elektrshtabeler. 
 
 
 
 
 
__________________________________________________________________
* Yuklarni tashishda ishlatiladigan transportning bu turi korxona (zavod) ga yuklarni ancha uzoqda joylashgan 
ishlab chiqarish korxonalaridagi xom ashyo va materiallarni tashib kelishi bilan bog‘liqligi sababli, va u
xarakteriga ko‘ra zavod yoki sex ichki transport vositasiga kirmagani uchun bu erda unga ko‘p vaqt
ajratilmagan. 

---

38