O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti
Qo„llaniladigan texnologiyalar va ularning mazmunlarini
Yüklə 2,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
10.2. Qo„llaniladigan texnologiyalar va ularning mazmunlarini, shuningdek, informatika o„qituvchisining uzluksiz ta‟lim tizimidagi o„rni haqida bilim, ko„nikma va malakalarini shakllantirishi Bo‗lajak informatika o‗qituvchisi yangi axborot texnologiyasini, zamonaviy pedagogik dasturiy vositalarni chuqur o‗rgangan, shuningdek, jamiyatni, ta‘limni axborotlashtirilayotgan sharoitda ishlash uslublarini egallagan bo‗lishi lozim. 101 Zamonaviy ta‘lim jarayonini tashkil etishda milliy dasturga ko‗plab davlatlarda e‘tibor berilmoqda. O‗qituvchilar va maktab ta‘limida yangi ta‘lim texnologiyalari va konsepsiyalarni kashf etishga qaratilgan, unda kompyuter fani bilan bog‗liq mutaxassislar o‗rtasida kurash davom etmoqda. Milliy ta‘lim dasturida AKT tizimining zamonaviy kuchli uskunalar bilan to‗ldirish asosiy maqsad sifatida ta‘kidlanadi, biz shu g‗oya va resurslarimizni jalb etishimiz kerak, bu masalani esa o‗qituvchining o‗za hal qila olmaydi. Milliy va xalqaro miqyosda kompyuter fani o‗qituvchilari asosan kasbiy assotsiatsiyalar, ta‘lim va kompyuter olimlari, kompyuter sanoati hamda iqtisodiy va siyosiy doiralar tomonidan qo‗llab- quvvatlanishi tarixning doimiy kuzatuvida bo‗ladi. Bizning talabalar va jamiyatimiz rivojlanishi texnologiyalar asrida asosan kompyuter o‗qituvchilariga bog‗lanadi. Tadqiqodlar: 1. Agar 1960-yillarda informatikaga bo‗lgan e‘tibor saqlanib qolinganida Avstraliya sanoati va jamiyati qanday o‗zgarishi mumkin bo‗lardi. 2. O‗quv dasturlarini shakllantirish va yetkazishda sanoatning qanday ijobiy tomonlari va kamchiliklari bor. 3. Kompyuter fanini o‗rganish orqali qanday qilib tafakkurga bo‗lgan e‘tiborni o‗zgartirish mumkin (hisob-kitob tafakkuri, dizayn va kelajak tasavvuri). 4. Raqamli texnologiyalarni o‗qitishda qanday muammolar bilan duch kelish mumkin. 5. Kompyuter ta‘limining qanday xislatlar bilan hozirgi o‗qituvchini tavsiflash mumkin (raqamli texnologiyalarda Djet integratsiyasi, ta‘lim texnologiyasi, pedagogik islohotlar obyekti). Shubhasiz, ko‗pchilik o‗qituvchilar o‗quv va tarbiya jarayonlarida texnologiyaning o‗rni to‗g‗risida noto‗g‗ri tushunchalarga va u to‗g‗risida qarama- qarshilik tushunchalarga ega. Texnologiyalar shubhasiz keng qamrov va katta tezlik bilan kirib keladi. Bu esa o‗z navbatida eski texnologiyalarning (disketalar, videomagnitafonlar, ENT-monitorlar va hokazo) o‗z-o‗zidan yo‗qolib ketishiga olib keladi. Yangilarining paydo bo‗lishi va eskilarining o‗z-o‗zidan yo‗qolib ketishi ta‘limda tadqiqotchilar, siyosatchilar va ommaviy axborot vositalari xabarlari orqali keng ommaga turli yo‗llar bilan yetkaziladi. Ammo bunday tashqari texnologiya ta‘limni o‗zgartiruvchisi (ko‗chiruvchisi) ham bo‗lishi kerakki, u ko‗pchilik uchun tushunarsiz bo‗lgan va tortishuvga sabab bo‗lgan mazmunni hammaga tushunarli ko‗rinishga o‗girib berishi kerak 53 . Darsga bo‗lgan o‗qituvchining puxta tayyorgarligi ta‘limning samarasini ta‘minlaydi, shuning uchun dasrga kirishdan oldin o‗qituvchi ham psixologik, ham fani bo‗yicha puxta tayyorgarlik ko‗rishi lozim. Psixologik jihatdan tayyorgarlik deganda, quyidagilarni tushunishimiz lozim. Dars murakkab jarayon bo‗lib, unda turli psixik xususiyatlarga; xarakterga, irodaviy xislatlarga, xotiraga, diqqatga, tafakkur va temperamentga ega bo‗lgan o‗quvchilar ishtirok etishadi. Dars davomida yuqorida qayd etilgan xususiyatlar u yoki bu ko‗rinishda o‗quvchilar tomonidan namoyon etiladi. Qolaversa, darsning har bir 53 Michael Henderson, Geoff Romeo. Teaching and Digital technologies big issues and critical questions, Cambridge University Press, Australia, 2015. P. 22-23. 102 daqiqasida hech kim, hech qaysi yo‗l bilan oldindan rejalashtira olmaydigan vaziyatlar yuzaga chiqadi. Ammo o‗qituvchi psixik jihatdan har qanday vaziyatda o‗zini yo‗qotmasdan muammoni to‗g‗ri yo‗l bilan hal etishga tayyor bo‗lishi lozim. Buning uchun har bir o‗qituvchi bo‗lajak darsning muhitini tasavvur etishi va unga o‗zini oldindan tayyorlashi lozim bo‗ladi. Fan bo‗yicha tayyorgarlik deganda esa quyidagilar tushuniladi; darsni tashkil etishdan oldin o‗qituvchi belgilangan sinfda o‗z fani bo‗yicha o‗quv dasturidan qaysi mavzuni o‗tishi lozimligini ko‗rib oladi. So‗ng ushbu mavzu bo‗yicha Darslikda bayon etilgan o‗quv materiali bilan tanishib, uni bugungi kun vazifalari hamda sinf o‗quvchilarining bilim darajasiga moslashtirib, zarurat bo‗lsa o‗zgarishlar, tuzatishlar kiritadi. Dars turi hamda uning davomida qo‗llaniladigan metodlar aniq belgilab qo‗yiladi. Kundalik dars rejasi (konspekti) o‗qituvchi tomonidan har bir darsga alohida yoziladi. Jamiyatning turli sohalar to‗xtovsiz rivojlanishda bo‗lib, o‗z ustida ishlamagan va soha yangiliklaridan bexabar mutaxassis esa zamondan orqada qolishi tayin. Shu sababli ham informatika fanlarini ham zamon bilan hamnafas yangilab borish va o‗zgartirishlar kiritish talab qilinadi. Informatika o‗quv predmeti sifatida informatika fani va uning rivoji bilan uzviy bog‗liq. Shuning uchun «Informatika o‗qitish metodikasi» fani birinchi navbatda informatika fanining metodologiyasiga asoslanadi. o‗zining xulosa-larida u ta‘lim va tarbiyaning umumiy tamoyillariga tayanadi. Ma‘lumki, ushbu tamoyillar pedagogika va didaktika tomonidan ishlab chiqiladi. Bundan tashqari «Informatika o‗qitish metodikasi» fani fiziologiya va psixologiya fanlari tomonidan qabul qilingan qonuniyatlardan ham bevosita foydalanadi. Ta‘lim-tarbiyaning asosiy maqsadlaridan biri bo‗lgan informatikaning fan sifatida o‗ziga xosligi, uning zamonaviy fanlar tizimida tutgan o‗rni va ahamiyatidan, hozirgi jamiyat hayotidagi ahamiyatidan kelib chiqqan holda «Informatika» fanini o‗qitishning maqsadlarini quyidagicha belgilash mumkin: o‗quvchilarda kompyuter savodxonligini shakllantirish; o‗quvchilarda axborotga ishlov berish, uzatish va undan foydalanish jarayonlari haqidagi bilimlar asoslarini mustahkam va ongli o‗zlashtirib olishlarini ta‘minlash; o‗quvchilarga dunyoning zamonaviy ilmiy ko‗rinishini shakllantirishda axborot jarayonlarining ahamiyatini, jamiyatning rivojida yangi axborot va kommunikatsion texnologiyalarning ahamiyatini ochib berish. «Informatika» fanining pedagogik vazifalari insonning umumiy ta‘lim olishidagi asosiy vazifalarini hal etishda qo‗shadigan o‗ziga xos hissasi bilan aniqlanadi. |