O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti a. A. Karimov



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə46/194
tarix21.10.2023
ölçüsü5,01 Kb.
#158432
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   194
Бухгалтерия ҳисоби 1 қисм (1)

qoldiq
va 
tiklash qiymati
bo‘yicha hisobga 
olinadi. Qoldiq qiymati hisobda asosiy vositalarning real bahosini, ya’ni dastlabki 
qiymatidan eskirish summasini chegirib tashlagan holda hisoblash uchun 
qo‘llaniladi. Tiklash qiymati hozirgi haqiqiy xarajatlarni, ularning haqiqiy 
tannarxini tavsiflaydi. Asosiy vositalarning dastlabki qiymatini tiklash qiymatiga 
o‘tkazish qayta baholash orqali amalga oshiriladi.
Asosiy vositalar obyektlarini baholash usullari 5-son“Asosiy vositalar” 
nomli BHMSda belgilangan (O‘zR MVning 114-sonli buyrug‘i 9.10.2003 y., O‘zR 
AVda 20.01.2004 y. 1299-raqam bilan ro‘yxatga olingan).
 
Boshlang‘ich qiymat - to‘langan va qoplanmaydigan soliqlarni (yig‘imlarni), 
shuningdek aktivni undan mo‘ljal bo‘yicha foydalanish uchun ishchi holatiga 
keltirish bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan yetkazib berish va montaj qilish, o‘rnatish, 
ishga tushirish va istalgan boshqa xarajatlarni hisobga olgan holda, asosiy 
vositalarni tiklash (qurish va qurib bitkazish) yoki xarid qilish bo‘yicha haqiqatda 
qilingan xarajatlarning qiymati. 
Asosiy vositalar buxgalteriya hisobiga dastlabki qiymati bo‘yicha, ya’ni 
ularni sotib olish, qurish va tayyorlash uchun qilingan haqiqiy xarajatlar bo‘yicha 


78 
qabul qilinadi:
a) korxona ustav kapitaliga ta’sischilar tomonidan qo‘shilgan ulushlar – 
tomonlarning kelishuvi bo‘yicha; 
b) korxonaning o‘zida tayyorlangan hamda boshqa korxonalar va 
shaxslardan sotib olinganda – barpo etish (qurish, qo‘shimcha qurish va h.k.) yoki 
ushbu obyektlarni sotib olish bo‘yicha qilingan haqiqiy xarajatlardan kelib chiqqan 
holda, to‘langan va qoplanmaydigan soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni hamda 
tashib keltirish, montajlash, o‘rnatish, ishga tushirish va aktivni ishchi holatiga 
keltirish bilan bog‘liq istalgan boshqa xarajatlarni ham qo‘shgan holda; 
c) boshqa korxonalar va shaxslardan tekinga hamda davlat organlarining 
subsidiyasi sifatida olinganda – kirim qilish sanasidagi bozor bahosi yoki qabul 
qilish – topshirish hujjatlarida ko‘rsatilgan qiymat bo‘yicha baholanadi. 
Joriy qiymat - ma’lum sanadagi amal qilayotgan bozor narxlari bo‘yicha 
aktivlarning qiymati yoki xabardor qilingan, bitimni amalga oshirishni xohlovchi, 
mustaqil taraflar o‘rtasida bitimni amalga oshirishda aktivni sotib olish yoki 
majburiyatlarni bajarish uchun etarli bo‘lgan summa. 
Qoldiq (balans) qiymat - jamlangan amortizatsiya summasini chegirgan 
holda asosiy vositalarning boshlang‘ich (tiklash) qiymati. 
Tugatish qiymati - asosiy vositalarning chiqib ketishi bo‘yicha kutilayotgan 
xarajatlarni chegirgan holda kutilayotgan foydali xizmat muddati oxirida asosiy 
vositalarni tugatish chog‘ida olinadigan aktivlarning faraz qilinayotgan summasi. 
Tiklash qiymati – bu hozirgi sharoitda asosiy vositalarni (hozirgi baholarda, 
zamonaviy texnikalar va h.k.) qayta barpo etish qiymati. Bu qiymati asosiy 
vositalarning qayta baholash yo‘li bilan aniqlanadi. 
Asosiy vositalarning dastlabki qiymatini o‘zgartirish qo‘shimcha qurish, 
qo‘shimcha jihozlash, rekonstruktsiyalash va qisman tugatish hamda qayta 
baholash 
hollarida 
ruxsat 
etiladi. 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar 
Mahkamasining 31.12.2001 y. 490-sonli “O‘zbekiston Respublikasining 2002 yil 
uchun asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari va davlat byudjeti parametrlari 


79 
to‘g‘risida”gi Qaroriga muvofiq xo‘jalik yurituvchi subyektlar mulkchilik 
shaklidan qat’iy nazar har yili 1 yanvar holatiga asosiy vositalarni ularning 
qiymatini joriy baholarga muvofiqlashtirish uchun qayta baholaydilar. Qayta 
baholash natijasida asosiy vositalarning oshgan (pasaygan) summasi 0100 “Asosiy 
vositalarni hisobga oluvchi schyotlar” (0110-0190) debeti(krediti) bo‘yicha 8510 
“Uzoq muddatli aktivlarni qayta baholash bo‘yicha tuzatishlar” schyoti bilan 
korrespondentsiyalanadi. 
Xarid qilish chog‘ida qiymati chet el valyutasida aniqlangan asosiy 
vositalarni baholash chet el valyutasini O‘zbekiston Respublikasi Markaziy 
Bankining, korxona tomonidan asosiy vosita obyektini sotib olish paytida amalda 
bo‘lgan kursi bo‘yicha qayta hisoblash yo‘li bilan amalga oshiriladi.
Amortizatsiyalanadigan qiymat - moliyaviy hisobotlarda faraz qilinayotgan 
(baholangan) tugatish qiymatini chegirgan holda ko‘rsatilgan aktivning 
boshlang‘ich (tiklash) qiymati summasi. 
Tovar-moddiy zaxiralar (TMZ) shikastlanganda, qisman yoki butunlay 
eskirganda, komplektlashga yoki sotuvni tashkil qilish xarajatlari oshganda, sotuv 
narxi pasaygan xolatlarda, tovar-moddiy zaxiralari o‘z tannarxidan past bahoda 
realizatsiya qiymatida baholanishi mumkin. 
Sof realizatsiya qiymati
 

tovar sotilishining taxminiy qiymatidan tovarlarni 
sotuv oldidan tayyorlash va uni sotish xarajatlarining ayirmasidir. 
Tovar-moddiy zaxiralar (xom ashyo, materiallar, sotib olingan yarim tayyor 
mahsulotlar va b.) qabul qilishda oldin qat’iy hisob baholari bo‘yicha: normativ 
yoki reja tannarxi hisobot oyi oxiriga ularni tayyorlashning haqiqiy tannarxini 
hisoblash sharti bilan hisobga olinadi.
4-son “Tovar-moddiy zaxiralar” BHMSning 7-bandiga muvofiq, zaxiralar 
hisobdan chiqarilish paytida quyidagi 3ta usuldan biri bo‘yicha baholanadi (yangi 
tahriri, O‘zR MV 52-sonli buyrug‘i bilan 15.06.2006 y. tasdiqlangan, O‘zR AV 
1595 raqam bilan 17.07.2006 y. ro‘yxatga olingan): 


80 
13-rasm.

Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   194




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin