O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “Biznes va tadbirkorlik” kafedrasi

40-chizma. Jamg’arma va investitsiyalarning foiz stavkasiga bog’liqligi 
Birinchi bo’lib milliy fiskal siyosatning o’tkazilishini ta’sirlarini ko’rib 
chiqaylik. Iqtisodiyotni dastlabki shakllanishida tashqi savdo (X
n
= 0) 
balanslashgan va kapital harakati schyoti nolli qoldiqqa ega bo’ladi, deylik. Unda 
foiz stavkasi r ni o’zgartirmasdan turib davlat xarajatlarini oshishi (G) va soliqlarni 
(T) kamayishi milliy jamg’armani (S) S
1 
dan S
2
gacha pasayishiga olib keladi (AV 
chiziq). Jamg’armaning S
1 
dan S
2 
gacha kamayishi kapital harakati schyotining (I - 
S>0) musbat (ijobiy) qoldiqqa ega ekanligini anglatadi. Shu bilan birga 
mamlakatga chetdan tashqi investitsiyalarning oqib kirishini taqazo etadi. Kapital 
xarakati schyotining ijobiy qoldiqqa ega bo’lishi joriy operatsiyalar schyoti (-X
n
) 
ning manfiy (salbiy) qoldiqqa ega bo’lishi orqali muvozanatlashadi. 
S 
Жорий операциялар счётининг ижобий
сальдоси (+Xn)
C D 
A B 
I( r)

---

218 
Agar davlatning dastlabki balanslashgan iqtisodiyotida X
n
= 0 va (I-S) =0 
bo’lsa va rag’batlantiruvchi fiskal siyosat olib borilsa, bu davlatda kapital xarakati 
schyoti ijobiy qoldiqqa ega bo’ladi. 
(
I - S > 0, X
n
<0 ) 
Schyotining (I-S>0) (ijobiy) musbat qoldig’iga ega ekanligini anglatadi. Shu bilan 
birga mamlakatga chet el investitsiyalarini kirib kelishini taqozo etadi. Kapital 
harakati schyoti ijobiy qoldiqqa ega bo’lishi joriy operatsiyalar schyoti (-X
n
)ning 
manfiy (salbiy) qoldig’i orqali muvozanatlashadi. Agar davlatning dastlabki 
balanslashgan iqtisodiyoti X
n
=0 va I-S=0 bo’lsa va rag’batlantiruvchi fiskal 
siyosat olib borilsa,bu davlatda kapital harakati schyoti ijobiy qoldiqqa ega bo’ladi. 
(I-S>0, X
n
<0)
r
S
2
S
1 
joriy operatsiyalar schyotining 
defitsiti (-X
n
) 
r A B
I (r) 
S