O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “Biznes va tadbirkorlik” kafedrasi

 
14.4.O’zbekiston Respublikasida iqtisodiy o’sish va davlat siyosati 
Respublikamizda fan-texnika yutuqlaridan samarali foydalanishni ta’minlash 
maqsadida ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlarini rivojlantirish va 
natijalarni ishlab chiqarishga zudlik bilan qo’llash maqsadida yirik-yirik loyihalar 
ishlab chiqilgan va amalga oshirilmoqda. 
Bundan tashqari respublika ta’lim tizimida keskin yangiliklar qilinmoqda. 
Ya’ni, respublikada ko’p bosqichli «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» qabul 

---

146 
qilindi. Ushbu dasturga asosan yoshlarni xalqaro talablarga javob beradigan 
darajada o’qitishni ta’minlash bo’yicha ishlar amalga oshirilmoqda. 
Iqtisodiy o’sishga mamlakatning soliq tizimi ham sezilarli ta’sir qiladi. 
Soliqqa tortish stavkalarini kamaytirish va amortizatsiya ajratmalari me’yorining 
o’sish tomon o’zgarishi investitsiyalar hajmini ko’paytiradi va shu orqali iqtisodiy 
o’sishni rag’batlantiradi. 
Umuman, ijtimoiy va ekologik muammolar kuchaygan deyarli barcha 
mamlakatlarda iqtisodiy o’sishga eng avvalo aholi farovonligini ta’minlashning 
sharti sifatida qaralmoqda. Chunki, iqtisodiy o’sish sur’atlarini ta’minlash zarurligi 
sababli rivojlangan mamlakatlarda amal qilgan iqtisodiy o’sishning miqdoriy 
nazariyasi o’z o’rnini iqtisodiy o’sishning sifat nazariyasiga bo’shatib berdi. Uning 
asosiy mohiyati kslajak avlodlar ehtiyojini va aholining kambag’al qatlamlari 
ehtiyojini hisobga olishdadir. 
Davlat siyosati iqtisodiy o’sishning quyidagi muammolarini hal etishga 
yo’naltirilgan: 
• iste’mol darajasi yuqori bo’lgan, iqtisodiyotning barqaror holatini ta’minlashga 
qaratilgan omonat jamg’arish me’yorlarini tanlash; 
• aholi o’sishini tartibga solish; 
• fan-texnika taraqqiyotining ekologik jihatdan xavfsiz yutuqlarini joriy etish va 
mehnat unumdorligini oshirish. 
Iqtisodiy o’sishning ijtimoiy yo’naltirilganligi kuchayib borishi bilan iqtisodiy 
nazariya va amaliyotda xalq farovonligi tushunchasi jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy 
taraqqiyotining eng muhim mezonlari sifatida yanada aniqlashmokda va 
kengaytirilmoqda. 
Agarda ilgarilari uni moddiy ta’minlanganlikning miqdoriy ko’rsatkichlari aks 
ettirgan bo’lsa, hozirda birinchi o’ringa o’rtacha umr ko’rish, o’lim darajasi, shu 
jumladan, bolalar o’limi, ishsizlik darajasi, daromadlar tengsizligi, ta’lim darajasi, 
atrof-muhitning ifloslanishi va boshqa shu kabi ko’rsatkichlar qo’yilmotsda. Ya’ni, 
iqtisodiy o’sish shaxsning rivojlanib borishi uchun sharoit yaratib bsrishi lozim. 

---

147 
2013 yilda O’zbekistonda yalpi ichki mahsulot (YaIM) ishlab chiqarish hajmi 
8,0
 
foizga o’sdi. 
Yuqori iqtisodiy o’sish sur’atlari iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida tizimli 
va islohotlarning izchil amalga oshirilishi hisobiga erishilmoqda. Xususan, 
– tashqi va ichki bozor talablari asosida iqtisodiyotni chuqur tarkibiy 
o’zgartirish va diversifikatsiyalash jarayonlarining izchil amalga oshirilayotganligi; 
– ishlab chiqarishni modernizatsiyalash, texnik va texnologik jihatdan 
yangilashni jadallashtirish, yo’l-transport va kommunikatsiya infratuzilmasini jadal 
rivojlantirish hisobiga iqtisodiyotning raqobatdoshligini oshirish; 
– bozor islohotlarini chuqurlashtirish va iqtisodiyotni erkinlashtirish, 
ishbilarmonlik muhitini yaxshilash, raqobatni kuchaytirish, hududlarni ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlantirish, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni qo’llab-quvvatlash 
hamda ish o’rinlarini tashkil etish va aholi bandligini ta’minlashga qaratilgan 
dasturiy vazifalarning o’z vaqtida bajarilayotganligi; 
– ichki talabni aholi bandligi va real daromadlarining oshishini ta’minlash 
hisobiga rag’batlantirish va mahalliy ishlab chiqaruvchilarni har tomonlama 
qo’llab-quvvatlash bo’yicha chora-tadbirlarning amalga oshirilishi; 
– qishloq xo’jaligini isloh etish bo’yicha chora-tadbirlarning amalga 
oshirilishi, qishloqda bozor munosabatlarini joriy etish va xususiy mulkchilik 
shakllarini rivojlantirish, fermerlik harakatini qo’llab-quvvatlash uchun huquqiy, 
tashkiliy hamda moliyaviy shart-sharoitlarning yaratib berilishi, qishloq xo’jaligida 
ilg’or ishlab chiqarish texnologiyalarini joriy qilish ko’lamining kengaytirilishi; 
– respublika moliya-bank tizimini yanada rivojlantirish va moliyaviy 
barqarorligini mustahkamlash, uning faoliyatini zamonaviy talablar asosida 
takomillashtirish borasida keng ko’lamli chora-tadbirlarning amalga oshirilishi 
iqtisodiyotning yuqori sur’atlarda o’sishiga zamin yaratmoqda. 
2013 yilda mamlakat iqtisodiyotining barcha tarmoqlarida mahsulot ishlab 
chiqarish va xizmatlar ko’rsatish hajmlarining yuqori sur’atlarda o’sishi kuzatildi. 

---

148 
Xususan, sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish umumiy hajmi 2012 yilga 
nisbatan 8,8 foizga oshdi. Sanoatda yuqori o’sish sur’atlari yuqori texnologiyalarga 
asoslangan mashinasozlik va metallni qayta ishlash (o’sish sur’ati 21 foiz), engil 
sanoat (13 foiz), qurilish materiallari (13,6 foiz) hamda oziq-ovqat (9 foiz) sanoati 
tarmoqlarida kuzatildi. 
2013 yilda qishloq xo’jaligida mahsulot ishlab chiqarish hajmi 2012 yilga 
nisbatan 6,8 foizga oshdi. Shu jumladan, dehqonchilik mahsulotlarini etishtirish 
6,4 foizga, chorvachilik mahsulotlarini etishtirish esa 7,4 foizga oshdi. 
2013 yilda ko’rsatilgan xizmatlar hajmi 13,5
 
foizga o’sib, uning YaIM 
tarkibidagi ulushi 53,0 foizni tashkil etdi. 
Jumladan, yuqori o’sish sur’atlari kompyuter dasturlash (30,4 foiz), moliyaviy 
xizmatlar (29,3 foiz), sog’liqni saqlash (27,2 foiz), qurilish (25,4 foiz), maishiy 
xizmatlar (23,2 foiz), aloqa va axborotlashtirish (21,9 foiz), qishloq xo’jaligining 
texnik vositalarini ta’mirlash (18,2 foiz) hamda savdo va umumiy ovqatlanish 
(16,6 foiz) xizmatlarini ko’rsatish sohalarida kuzatildi. 
4-jadval