O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent
Yüklə 4,09 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Inglizcha ekvivalent
- Aktivlar aylanuvchanligi ko‘rsatkichlari
- Moliyaviy leverij ko‘rsatkichlari
- Likvidlik ko‘rsatkichlari Joriy likvidlik koeffitsiyenti Kritik baholash (lakmus qog‘ozi) koeffitsiyenti Bozor qiymati (bahosi) ko‘rsatkichlari
- 1-nazorat uchun savol
|
Moliyaviy koeffitsiyentlar klassifikatsiyasi (koeffitsiyentlar nomlanishini qayta ko‘rib chiqishimiz lozim)
Koeffitsiyentlar Rentabellik (daromadlilik, samaradorlik) ko‘rsatkichlari Sotuvlar daromadliligi koeffitsiyenti (ROS) Formula
Inglizcha ekvivalent
“XYZ” uchun hisob-kitoblar 60 mln. so‘m 200 mln. = 30% so‘m Aktivlar daromadliligi koeffitsiyenti (ROA) Aksiyadorlik kapitali (xususiy kapital) daromadliligi koeffitsiyenti (ROYe) Aktivlar aylanuvchanligi ko‘rsatkichlari Debitorlik qarzlarining aylanuvchanligi EBIT Jami aktivlar o‘rtacha qiymati Sof foyda Aksiyadorlik kapitali Sotish hajmi EBIT Total Average Assets Net Income Stockholders’ Equity Sales 60 mln. so‘m (600 mln. so‘m + 720 mln. so‘m) / 2 23,4 mln. so‘m (300 mln. so‘m + 313,4 mln. so‘m) / 2 200 mln. so‘m = 9,1% = 7,6% 3,6
koeffitsiyenti Debitorlik qarzlarning o‘rtacha qiymati Average Receivables (50 mln. so‘m + 60 mln. so‘m) / 2 = marta Tovar-moddiy zaxiralarning aylanuvchanligi koeffitsiyenti Aktivlarning aylanuvchanligi koeffitsiyenti Moliyaviy leverij ko‘rsatkichlari Qarzlar koeffitsiyenti Foizlarni qoplash koeffitsiyenti Sotilgan mahsulot qiymati Tovar-moddiy zaxiralarning o‘rtacha qiymati Sotish hajmi Jami aktivlar o‘rtacha qiymati
EBIT Cost of Goods Sold Average Inventory Sales Average Total Assets
EBIT 110 mln. so‘m (150 mln. so‘m + 180 mln. so‘m) / 2 200 mln. so‘m (600 mln. so‘m + 720 mln. so‘m) / 2 406 mln.
so‘m 60 mln. so‘m = 2,9 = 0,7
Likvidlik ko‘rsatkichlari Joriy likvidlik koeffitsiyenti Kritik baholash (lakmus qog‘ozi) koeffitsiyenti Bozor qiymati (bahosi) ko‘rsatkichlari Aksiya bahosi (narxi) va uning foydasi nisbati koeffitsiyenti Aksiyaning bozor va balans qiymati nisbati koeffitsiyenti Foiz to‘lovlari xarajatlari
Pul mablag‘lari + Debitorlik qarzlari Qisqa muddatli majburiyatlar Bitta aksiya bahosi Bitta aksiyaga to‘g‘ri keladigan sof foyda summasi
Interest Expense
21 mln. so‘m 360 mln. so‘m = 1,4 256,6 mln. so‘m 180 mln. so‘m = 0,7 256,6 mln. so‘m 187,2 mln. so‘m = 8,0% 23,4 mln. so‘m 187,2 mln. so‘m = 0,6 313,4 mln. so‘m Jadvalning so‘nggi bo‘limida bozor qiymati koeffitsiyentlari sanab o‘tilgan bo‘lib, ular yordamida firmaning buxgalteriya hisobidagi ma’lu-motlar uning bozor qiymatiga qanchalik to‘g‘ri kelishi baholanadi. Bu guruhdan eng ko‘p qo‘llaniladigani – bu aksiya bahosi va sof foyda nisbati koeffitsiyenti (R/Ye – price to earnings) va aksiyalarning bozor va balans qiymati nisbati koeffitsiyentidir (M/V – market to book). Firmaning moliyaviy koeffitsiyentlarini tahlil qilishda, avvalambor, quyidagi ikki jihatni inobatga olish zarur: vaziyat kimning nuqtai nazaridan baholanadi: aksiyadorlarning nuqtai nazaridanmi yoki kreditorlarningmi? ko‘rsatkichlarni taqqoslash uchun mezon sifatida nimadan foyda- laniladi? Mezoniy etalonlar quyidagilar bo‘lishi mumkin: xuddi shu davr bo‘yicha boshqa kompaniyalarning moliyaviy koeffi- tsiyentlari; o‘rganilayotgan kompaniyaning turli davr bo‘yicha moliyaviy koeffi- tsiyentlari; moliyaviy bozorlardan olish mumkin bo‘lgan ma’lumotlar, masalan, aktivlar bahosi yoki foiz stavkalari. Hozirgi paytda turli (jumladan, sanoat) sohalar(i) bo‘yicha moliyaviy koeffitsiyentlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni olish mumkin bo‘lgan ko‘plab manbalar mavjud. Dan & Bradstreet, (2) Robert Morris byurosining yillik hisobotlar bo‘yicha tadqiqotlari (Annual Statement Studies by Robert Morris Associates), (3) Savdo palatasining har chorakdagi moliyaviy hisobotlari (the Commerce Department's Quarterly Financial Report) va (4) turli tijorat assotsiatsiyalari ana shular jumlasidandir. Bundan tashqari, bu ma’lumotlar endilikda kompakt-disklarda va Internet orqali tarqatilmoqda.
Moliyaviy koeffitsiyentlar o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqliklarTahlil chog‘ida ko‘pincha aktivlar daromadliligi normasi (me’yori)ni (ROA) boshqa ikki koeffitsiyentlar ifodasi sifatida tasavvur qilish foydali hisoblanadi:
= Sotish rentabelligi × Aktivlar aylanuvchanligi = = ROS × ATO ROA koeffitsiyentining ROS va ATO koeffitsiyentlari orqali ifoda-lanishi mumkinligi quyidagi dalil bilan tasdiqlanadi: turli sohada faoliyat yuritadigan firmalarning sotuvlar rentabelligi va aktivlar aylanuvchanligi koeffitsiyentlari mutlaqo har xil bo‘lishi va, shu bilan birga, aktivlar daromadliligi ko‘rsatkichlari bir xil bo‘lishi mumkin. Masalan, odatda, supermarketlarning sotuvdan rentabellik ko‘rsatkichlari past, aktivlar aylanuvchanligi ko‘rsatkichlari yuqori bo‘ladi. Qimmat zargarlik buyumlari qimmat do‘koniga esa buning aksi xos. Ammo ikkala do‘konning aktivlar daromadliligi koeffitsiyenti bir xil bo‘lishi mumkin. Aytilganlarni misolda ko‘rish uchun, keling, aktivlar daromadliligi koeffitsiyenti bir xil, ya’ni 10,0%ga teng ikkita firmani ko‘rib chiqamiz. Birinchi firma – bu supermarketlar tarmog‘i, ikkinchisi esa – kommunal xizmatlar ko‘rsatishga ixtisoslashgan firma bo‘lsin. 13.2-jadvaldan (navbatdagi betga qarang) ko‘rinib turganidek, supermarketlar tarmog‘ining sotuvdan daromadlilik koeffitsiyenti “past” (2,0%) va u o‘z aktivlarini yiliga besh marta aylantiribgina aktivlar daromadliligi ko‘rsatkichini 10,0% li ko‘rsatkichga olib chiqadi. Ko‘p kapital talab qiladigan kommunal xizmatlar sohasiga kelsak, bu sohada ishlaydigan firmaning aktivlar aylanuvchanligi koeffitsiyenti (ATO) yiliga atigi 0,5 martaga teng bo‘lsa-da, sotish rentabelligi yuqori, ya’ni 20,0% bo‘lgani uchun u ham 10,0%lik aktivlar daromadliligi koeffitsiyenti (ROA)ga ega. 13.2-jadval Yüklə 4,09 Mb. Dostları ilə paylaş:
|