O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent

20.4-rasm. Ikki va undan ortiq aktivdan tashkil topgan amalga oshirsa bo’ladigan va samarali sarmoyalar

Ba’zida biz samarali investitsiya tizimini investitsiya chegarasi deb ham ataymiz, buning sababi esa maksimal kutilgan qaytimga ega bo‘lgan investitsiyalar tizimi amalga oshirsa bo‘laydigan investitsiyalar chegarasida yotadi. Barcha risk- qaytim tizimidagi samarali chegaralarni amalga oshirib bo‘lmaydi, lekin shunga qaramasdan chegaradagi investitsiyalar ustun turadi belgilangan yuzadagidan.

Samarali investitsiya tizimidan optimal investitsiya tanlash
Biz samarali investitsiya tizimini yaratdik, endigi maqsad esa uni ichidan optimal bo‘lganini tanlash hisoblanadi.
Samarali tizimdagi barcha investitsiyalar juda katta kutilgan qaytim ko‘rsatkichiga ega va investor uning ichidan bittasini tanlashi kerak. SHuni yodda tutish kerakki, uchbu investitsiyalar risk va qaytim borasida balansni taqdim etadi. Uchbu chegaradan chapga yoki o‘ngga siljisak risk kattaradi demak kutilgan qaytim ko‘rsatkichi ham.Muammo shundaki, qaysi investitsiyani investor tanlashi kerak?Samara chegarasidagi eng yahshi sarmoy bu optimal investitsiyadir. Sezganingizdek, optimal investitsiya bu investor tomonidan risk-qaytim tizimidagi balansni o‘rganib chiqgan holda samara chegarasidan tanlangan investitsiyadir.Ushbu afzallik foydalilik funksiyasi terminlar orqali ham ifodalanishi mumkin.
20.5-rasmda biz foydalilik funksiyasini taqdim etaydigan 3ta egri chiziq va samara chegarasini bitta diagrammada joylashtirdik. Ushbu egri chiziqlar bir xil foydalilik darajasini saqlagan holda turli hil kutilgan qaytim va risk ko‘rsatkichlarini ko‘rsatadi. Qo‘shimchasiga gorizontal o‘q bo‘yicha yuqorida turgan egri chiziqlar katta foydalilikni ko‘rsatadi.
20.5-rasmdan biz uchbu egri chiziqlardan investor uchun optimal investitsiyani aniqlay olamiz.SHuni yodda tutingki, berilgan samara chegarasidan investor eng katta egri chiziqni hohlaydi.SHundan kelib chiqib, optimal investitsiya sifatida samara chegarasiga urinmani oldik. 20.5-rasmda ushbu investitsiya keltirilgan.

20.5-rasm. Optimal sarmoya tanlovi
Buning natijasida, investorning tanlovi 8-rasmdagi shakllar orqali aniqlangan. Agar investor 20.5-rasmdagidek kam risk va ko‘p kutilgan qaytimni hohlasa: samara chegarasi va foydalilik chizig‘i urinmasini tanlaydi. Agar investorning maqsadi boshqacha bo‘lsa uning uchun boshqa optimal portfolio bor hisoblanadi.
Ushbu muhokamada qanday qilib foydalilik funksiyasi va egri chiziqlar orqali optimal investitsiyani tanlash asosiy va eng muhim savol bo‘lishi tabiiy. Lekin biz, kichik foydali maslahat berdik qanday tanlash to‘grisida.Umuman olganda, iqtisodchilar muvaffaqiyatli ravishda foydalilik funksiyasini tuza olmaydi.Lekin, bu degani ushbu teoriya sindi degani emas.Investor samara chegarasini tuza olsa, uning imkoniga qarab risk darajasida samarali investitsiyani aniqlay oladi.
Investitsiya tanlsh teoremasi muammolari
Markowitz tomonidan kiritilgan investitsiya tanlash teoriyasi investorning investitsiya tanlash davridagi fe’l atvoriga va aktivlar kutilgan qaytimi taqsimlanishi tafovutini risk ko‘rsatkichi sifatida olaydigan modellarga asoslanib qurilgan. Qolayversa, ushbu teoriya tarihiy ma’lumotlar asosidagi baholarni inobatga oladi, ammo menejerning asosiy kattaliklarni noto‘g‘ri baholashini hisobga olmagan holda. Ushbu kattaliklar, kutilgan qaytim, qaytim tafovuti va qaytimlar o‘zaro tafovuti.
Ushbu qismda biz ushbu teoriyani amalga oshirish uchun yuzaga kelaydigan muammolar borasida so‘z yuritamiz.