O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti iqtisodiy ta’limotlar tarixi fanidan muammoli ma’ruza matnlari to’plami toshkent 2003

5 

I-MAVZU. IQTISODIY TA’LIMOTLAR TARIXI FANINING 
PREDMETI VA QADIMGI DUNYODAGI IQTISODIY 
TA’LIMOTLAR. 

Reja: 
1. Iqtisodiy ta’limotlar tarixi fanining predmeti va ilk iqtisodiy fikrlarni vujudga
kelishi. Ko’xna Vaviloniya iqtisodiy fikrlari. “Avesto” iqtisodiy fikrlari.
2. Qadimgi Xindistondagi iqtisodiy fikrlar. “Artxashastra”dagi ilgari surilgan
g’oyalar.
3. Qadimgi Xitoy iqtisodiy fikrlari.
4. Qadimgi Gretsiya va Rimdagi iqtisodiy g’oyalar.

Muammoli savollar: 

Iqtisodchilarning tadqiqotlaridagi asosiy bosh g’oya nimadan iboratg’ Nima

uchun ilk iqtisodiy fikrlar qadimgi Osiyoda shakllangang’ Dastlabki iqtisodiy g’oya
va fikrlar qachon paydo bo’lgang’ O’rta Osiyoda eramizdan oldin yaratilgan
muqaddas kitobning asosiy g’oyalari qandayg’

1.
Iqtisodiy ta’limotlar tarixi fanining predmeti va ilk iqtisodiy fikrlarni 
vujudga kelishi. Ko’xna Vaviloniya iqtisodiy fikrlari. “Avesto” iqtisodiy fikrlari. 

Kishilik jamiyatning dastlabki davrlaridan boshlab xo’jalik yuritish to’g’risida

u g’ki bu ko’rinishdagi iqtisodiy fikrlar amal qilib kelgan. Lekin o’sha paytdagi
iqtisodiy fikrlar to’g’risidagi ma’lumotlar bizning davrimizga etib kelmagan. Chunki
ularni avlodlardan-avlodlarga, asrlardan-asrlarga olib o’tuvchi vosita - g’zuv
bo’lmagan. Demak, iqtisodiy fikrlarning paydo bo’lishi va shakllanishi g’zuv bilan
bevosita bog’liq. g’zuv qachon paydo bo’lgang’ g’zuv bundan olti ming yil avval,
miloddan to’rt ming yil oldin o’sha davrning madaniyat o’chog’i hisoblangan
Mesopotamiyada ijod qilindi. Qadimgi grek tarixchilari hozirgi Iroqdagi Dajli va
Frak darg’larning oralig’idagi joylarni «Mesopotamiya» deb atagan. Bu grekcha so’z
bo’lib «ikki darg’ oralig’i» ma’nosini bildiradi. Dajli va Frax darg’lari hozirgi
Turkiya chegarasidan boshlanib sharq tomon oqib Fors ko’rfaziga quyiladi. Bu ikki
darg’ atrofidagi joylarning tuprog’i unumdorli, suvi ko’p bo’lib, qishloq xo’jaligi
ishlab chiqarishiga juda qo’l kelardi. Ayni zamonda ikki darg’ vodiysining janubiy
qismidagi asosiy mahalliy xalq sumerlar bo’lib, eng dastlabki g’zuvni o’shalar
yaratgan. Dastlabki g’zuv ijod qilingandan keyin, Misr va Qadimgi Sharqdagi xalqlar
tarix tiliga kira boshladi. Demak, o’sha darvdan, ya’ni Qadimgi Dung’ - quldorlik
davridan boshlab dastlabki iqtisodiy fikrlar shakllana boshladi.