O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent Moliya instituti Islomov A. Egamov E

 
3. P.Buagilberning iqtisodiy ta’limoti 
 
Frantsiya klassik iqtisodiy maktabining asoschisi 
Per Buagilber 
(1646-1714)
hisoblanadi. U Angliya klassik iqtisodiy maktabining 
asoschisi U.Petti kabi professional iqtisodchi-olim bo’lgan emas. 
P.Buagilber xuddi otasiga o’xshab huquqshunoslikdan ta’lim oldi. 31 
yoshida Normandiyada sudyalik lavozimini egal-ladi. U bu lavozimda 
25 yil mobaynida, ya’ni deyarli umrining oxirigacha ishladi, faqat 
o’limidan ikki oy oldin bu lavozimni katta o’g’liga topshirib ketdi.
Sinchkov aql, jamiyatdagi yuqori ijtimoiy mavqe P.Buagilberda 
mamlakatning iqtisodiy muammolarini bilishga, 
XVII
asrning oxiri 
XVIII
asrning boshidagi Frantsiya viloyatlaridagi aholi turmush darajasining 
pastligi sabablarini aniqlashga bo’lgan qiziqish uyg’otdi. U o’zining birinchi 
50

---

islohotlar to’g’risidagi mu-lohazalarini (merkantilistlarga qarshi) 50 yoshida 
yozgan 
«Frantsiya holatining mufassal tavsifi, uning farovonligining 
pasayi-shi sabablari va qayta tiklanishining oddiy usullari...»
asarida 
e’lon qildi. P.Buagilber bu asarida 
merkantilizm iqtisodiy siyosatini qattiq 
tanqid qildi
. Bu siyosatning boshida o’sha davrdagi Lyudovik 
XIV
qirolligida moliya vaziri lavozimini egal-lab turgan Jan Batist Kolber 
turar edi. U Frantsiya tovarlari eksportini rag’batlantirishni, Frantsiyaga 
keladigan import tovarlarni esa cheklashni, qishloq xo’jaligi ishlab 
chiqarishiga yuqori soliq belgilashni qonunlashtirgan. Bu sanoat ishlab 
chiqa-rishiga hamda bir butun milliy iqtisodiyotga salbiy ta’sir ko’rsatdi.
Iqtisodiyotdagi salbiy holatlarni bartaraf etish yo’llarini aniq-lash 
P.Buagilberning keyingi, 
XVIII
asrning boshida chop etilgan asar-larining ham 
asosiy vazifasi hisoblanadi. Ularda P.Buagilber merkan-tilizmni tanqid qilishni 
davom ettirdi, islohotlar zarurligini asos-lab berdi, iqtisodiy o’sishning va davlat 
boyligining asosi deb bilgan qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishini rivojlantirish 
muammolariga alohida e’tibor qaratdi. Bunday qarash Frantsiya iqtisodiy 
qarashlarida 
XVIII
asrning yarmigacha saqlanib qoldi. Chunki o’sha davrda 
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishdagi qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishining hal 
qiluvchi mavqeini targ’ibot qiluvchi fiziokratizm ancha kuchaygan edi.
1707 
yili 
P.Buagilberning