O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent avtomobil yo`llar instituti

Gidrodinamik transformatorlar 

 

 

Burovchi  momenti  va  yetaklovchi  valning  aylanishlari  soni  yetaklovchi  val 

aylanishlari  soniga  nisbatan  o`zgartirish  yo`li  bilan  quvvatni  yetaklovchi  valdan 

yetaklanuvchi valga uzatuvchi energetik mashina burovchi moment gidrotransforma-

tori  deb  ataladi.  Yetaklovchi  va  yetaklanuvchi  vallarning  bir  tomonga      aylanuvchi 

gidrotransformatorlar to`g`ri yo`lli karama-qarshi tomonga aylanuvchilar esa teskari 

yo`li gidrotransformatorlar deyladi. 

 

Gidrotransformatorlarning vazifasi, guruhlanishi, tuzilishi va ishlash jarayoni 1 

va 2 adabiyotlarning gidrotransformatrr bo`limi aralsin. 

 

Hajmiy gidrouzatmalar 

Asosiy tushunchalar 

 

 

Hajmiy  gidrauzatmalar  hajmiy  gidromashinalar  yordami  bilan  mexanik  ener-

giyani uzatish va o`zgartirish uchun  mo`ljallangandir.  Hajmiy  nasos   gidrodvigatel-

dan tuzilgan qurilma hajmiy gidrouzatmaning prinsipial asosi hisoblanadi. Agar na-

sos  va  gidrodvigatel  qurilishi  jiiatdan  bo`linmaydigan  birikma  tashkil  qilsa,  unda 

bunday  sodda  gidrouzatma  hajmiy  gidrouzatma  deyiladi.  Agar  kuch  gidrosistemasi 

alohida nasoslar, gidrodvigatellardan tashkil topgan bo`lib, gidroapparat elementlari, 

yordamchi qurilmalarga ega bo`lsa bunday gidrosistemani ham hajmiy gidrouzatma 

deb atash qabul qilingan. (Hajmiy gidrouzatma deb atash qabul qilingan) Shunday qi-

lib,  hajmiy  gidrouzatmalarga  oddiy  gidravlik  sistemalar  kiradi.  Ular  mexanik  ener-

giyani uzatish va o`zgartirish uchun xizmat qiladilar. 

 

Xajmiy gidrouzatmaning ishlash prinsipi. 

 

 

Misol tariqasida nasos va gidrodvigateli porshenli hajmiy gidrouzatma va na-

sos  rotorli  va  gidrodvigateli  porshenli  gidrouzatmaning  ishlash  prinsipini  ko`raylik 

(rasmga karang). 

 

Rasmda nasos porshen (1) ning ilgarilama-qaytma harakatini kuch silindridagi 

porshen  (2)ning  ilgarilama-qaytma  harakatiga  aylantiruvchi  qurilmaning  prinsipial 

sxemasi ko`rsatilgan. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Rasm 18 Gidroldvigatel va gidrouzatmaning sxemasi 

 

 

Porshen (1) strelka bilan ko`rsatilgan yo`nalishda harakat qilganda suyuqlik kanal 

bo`ylab keladi, va porshen (2) ni bosib, stolni chapga strelka bilan ko`rsatilgan yo`nalishda 

siljitiladi. Porshen (2) ning boshqa tomonidagi silindrga bo`lgan suyuqlik  kanali (4) dan 

chiqib ketadi. Porshen (1) strelka yo`nalishi bo`ylab harakat qilganda porshen (2) va u bi-

lan bog`lik bo`lgan stol teskari yunalishda harakat qiladi  

 

Endi  (rasmga  qarang)  nasosi  rotorli  va  gidrodvigateli  porshenli  gidrouzatmaning 

ishlash prinsipini ko`raylik. Nasos rotori (1) ning aylanma harakati kuch silindiri (4) dagi 

porshen (2) ni to`g`ri chiziqli harakatiga o`tkazilishi misol tariqasida keltirilgan.   

 

Taqsimlash qurilmasi (3) ning yordamida suyuqlikning kuch porsheniga o`ng  va 

chap  tomoniga navbat bilan berilishini boshqaradi va mos ravishda porshenning ishlama-

yotgan tomondagi suyuqlikning idishga qaytadan chiqib ketishini ta'minlaydi. 

 

 

 

Rasm 19 Gidrosistema sxemasi 

 

 

Qo`yidagi  rasmda  nasos  rotori  (1)  ning  aylana  harakatini  gidrodvigatel  (2)  ning 

aylanma harakatiga o`zgartirish sxemasi berilgan. 

Bu  sxemada  gidrosistema  ochiq 

bo`ladi. 

 

Pastdagi  rasmda,  hajmiy  gidrouzatama  ko`rsatilgan,  bunda  nasos  rotori  (1)  ning 

aylanma  harakati  gidrodvigatel  rotori  (2)  ning  aylanma  harakatiga  o`zgartiriladi.  Bunda 

gidrosistema yopiq bo`ladi. 

 

Ilgarilama-qaytma  harakat  qiladigan  gidrouzatmalarda  suyuqlikning  potensial  en-

ergiyasini  mexanik  energiyaga  aylantirishda  porshenli  gidrosilindr  sistemasining  asosiy 

elementi hisoblanadi. Gidrosilindrlar bir tomonlama  harakatlanuvchi ikki tomonlama va 

burilma harakatlanuvchi bo`lishi mumkin. 

 

Bir tomonli harakat qiladigan kuch silindrlari faqat bir tomondan suyuqlik bosimi 

ta'sirida bo`ladi, teskari harakat rasmda ko`rsatilganidek prujina ta'sirida amalga oshadi va 

bunga sxemani bir tomonlama harakatlanuvchi deb yuritiladi. 

 

7-MA`RUZA. 

MA`RUZAGA OID MAVZULAR. 

 

1. 

Gidrodvigatellar. 

2. 

Gidrosilindrlarni hisoblash. 

3. 

Rotorli gidrodvigatellar. 

4. 

Porshenli,  plastinkali,  shesternali  va  vintli  gidrodvigatellar  hamda  ularni 

boshqarish. Burovchi moment va valdagi quvvatni hisoblash. 

 

MA`RUZAGA OID TAYaNCh SO`ZLAR. 

 

 

Gidrodvigatel,  gidrosilindr,  rotor,  porshen,  shesterna,  vint,  sarf,  bosim,  kuch,  bu-

rovchi moment, uvvat. 

 

MA`RUZAGA OID SAVOLLAR. 

 

1. 

Gidrodvigatel deb nimaga aytiladi? 

2. 

Rotor nima? 

3. 

Porshen nimaga ishlatiladi? 

4. 

Gidrodvigatelni qanday boshqarish mumkin? 

5. 

Shesternyali dvigatellarda moment miqdori qanday topiladi? 

6. 

Quvvatni qanday hisoblaymiz? 

 

Ishlatilgan adabiyotlar. 

 

1. 

K.Sh.Latipov. "Gidravlika, gidromashinalar va gidroyuritmalar".  O`qituvchi 

1996 y.  

2. 

T.M.Bashta.  S.S.Rudnev.  B.B.Nekrasov.  "Gidravlika, gidromashini  i  gidro-

provoldi" izd-vo "Mashinostroenie", 1982 g. 

3. 

A.A.Ug`inchus. "Gidravlika, gidravlicheskie mashini". Xarkovskiy. Gosuni-

versitet im.A.M.Gorkogo. 1987g. 

 

4. 

A.A.Uchinchus Ye.A.Chuchaeva. Gidravlika g. Leningrad. 1971 g.  

5. 

Gidravlika asoslari. O`quv-uslubiy qo`llanma. TAYI 1999 y. 

 

Gidrodvigatellar 

Kuch gidrodvigatellarinin tuzilishi va vazifalari 

 

 

Kuch gidrodvigatelining tuzilishi va ishlash prinsipini ko`raylik. Ilgarilanma-qayt-

ma va aylanma harakatga asoslangan kuch gidrosilindrlari porshen prinsipi bo`yicha ish-

laydi va bular uch turga bo`linadi: bir harakatli, ikki harakatli va burilma harakatli silindr-

lar.  

 

Rasmda bir harakatli kuch silindrining sxemasi tasvirlangan. 

Rasm 19. Bir harakatli kuch silindrning sxemasi 

 

 

Bir  harakatli  kuch  gidrosilindrining  porshenga  suyuqlikning  bosimi  faqat  bir 

tomondan  ta'sir  qiladi.  Porshenning  teskari  tomonga  harakati  prujina  yordamida  amalga 

oshadi. 

 

Ikki harakatli kuch gidrosilindrida esa suyuqlik porshenga ikki tomondan galma-

gal ta'sir qiladi. Porshenning shtok tomonga bir tomonlama harakati vaqtida (Silindrining 

ikkala bo`shlig`ida bo`lganda) suyuqlik bir  xil bosim ta'sirida bo`ladi. porshenning ikkin-

chi tomonga harakati vaqtida ham bu hol saqlanadi. 

Rasm 20. Gidrosilindr sxemasi 

 

 

 

 

Gidrosilindrlarni hisoblash 

 

 

Bir harakatli silindr porshening shtokidagi zo`riish quyidagicha  aniqlanadi. 

mex

p

P











 

bu yerda: R-zo`riish 

                 r-suyuqlikning bosimi 

                ω -porshenning bosimini abul iladigan yuzasi   

               

mex



-zўrima silindrning mexanik FIK 

 

Porshenning siljishining tezligi uyidagicha aniqlanad 

0





Q

v



 

bu yerda: Q-nasosning sarfi 

                



 -porshenning yuzasi 

                

0



-kuch silindrining iajmiy FIK  

 

Ikki  harakatli  gidrosilindrda  shtokning  mavjudligini  e'tiborga  olishimiz  ke-

rak va siljuvchi zo`riish quyidagicha aniqlanadi. 

mex

d

D

p

P





)

(

4

2

2





 

Bu yerda D va  d-porshen va shtok diametrlari 

Porshenning harakat tezligi quyidagicha topiladi; 

0

2

2

)

(

185

.

0

10









d

D

Q

v

 

 

Yuqoridagilardan tashqari burilma gidrodvigatellarning hisobini adabiyot (1) 

dan qarang (309 bet). 

 

Rotorli gidrodvigatellar 

 

 

Rotorli gidrodvigatellarning tuzilishi porshenli, plastinkali (shiberli), shester-

nali vintli va boshqa nasoslarni o`z ichiga olgan rotorli nasoslardan farq qilmaydi 

shu sababli yuqoridagi aytilgan nasoslarining ishlash prinsipiga qarab chiqing. 

 

Bu  gidrodvigatellar va  nasoslar qaytarlik xususiyatiga  egadir. Yuqorida  ay-

tilgan nasoslarni gidrodvigatel sifatida foydalanishimiz mumkin. 

 

Rotorli nasoslarda chiqish qismi orqali bosim ostida suyuqlik kiritilsa, uning 

rotori harakatga keladi va suyuqlik kirish qismi orqali chiqib ketadi. 

 

Natijada biz nasosdan gidrodvigatel sifatida foydalanishimiz mumkin. Xuddi 

shu yo`lda rotorli gidrodvigatelni elektr dvigatelga ulash yo`li bilan undan nasos si-

fatida foydalanishimiz mumkin. 

 

Rotorli  gidrodvigatellar  unumdorligi  o`zgaruvchan  (ya'ni  boshqariladigan 

yoki  o`zgarmas  boshqarilmaydigan  bo`lishi  mumkin).  Bunday  mexanizmlarni 

hisoblash ularda hosil bo`lgan bosim, burovchi moment va valdagi quvvatni hisob-

lashga olib keladi. 

 

 

 

Porshenli, plastinkali, shesternali va vintli gidrodvigatellar  

hamda ularni boshqrish. Burovchi moment va valdagi qvvatni hsoblash 

 

 

Rotor-porshenli  gidrodvigatellar  tuzilishi  bo`yicha  ikki  gruppaga:  radial  va 

aksial silindrli va gidromotorga bo`linadi. Bularning tuzilishi xuddi radial va aksial 

porshenli nasoslardan farq qilmaydi. 

 

Porshenli  gidrodvigatellarning  burovchi  momenti 



M

  quyidagicha  aniqla-

nadi,  ya'ni  so`rish  bo`shlig`ida  porshenlar  hosil  qilgan  momentlarning  yig`indisi 

sifatida hisoblanadi. 









n

k

k

k

m

M

0



 

Bu yerda m

k

 - bitta porshenning momenti n+1 - porshenlar soni. 

Har bir porshenga ta'sir kilayotgan bosim kuchi quyidagicha aniqlanadi. 

4

2

d

p

P





 

Bu yerda r - haydash bo`hshlig`idagi bosim    

               d - porshenning diametri  

 

    R - kuchi haydash bo`shlig`ida barcha porshenlar uchun bir xil. Uni P

N

 - 

normal  va P

T

 potensial tashkil  yetuvchilarga ajratish mumkin. 



cos

P

P

N



 

P

T

  -  tangensial  tashkil  yetuvchi  kuch  mashina  rotorining  valida  yelkali  burovchi 

moment u quyidagi formula bilan aniqlanadi. 







cos

sin

4

2

K

K

T

k

r

d

p

r

P

m







 

bu yerda  r

K

 = 0,  c = ecosφ  + R 

 

Yuqoridagilarga asosan gidrodvigatelning momenti quyidagiga teng buladi: 











n

k

k

k

k

Z

r

R

l

d

M

0

2

)

2

sin(

4









 

 

Ya'ni ekssentrisitet qancha katta bo`lsa, radial porshenli nasosning burovchi 

momenti  ham  o`quncha  katta  bo`ladi.  Bundan  shuni  xulosa  qilamizki,  ekssen-

trisitetni  o`zgartirish  yo`li  bilan  (bosim  o`zgarmagan  holda)  burovchi  momentni 

o`zgartirish mumkin ekan. 

 

Qolgan  gidrodvigatellarning  momentini  hisoblash  usulini  adabiyotdan  [1] 

qarang (311 bet). 

 

8-MA`RUZA 

 

MAЪRUZAGA OID MAVZULAR 

 

1. 

Gidroapparatura va gidrouzatmaning boshqa elementlari  

2. 

Taqsimlagich urilmalar, ularning vazifalari, asosiy turlari, guruhlanishi. 

3. 

Klapanlar. 

4. 

Gidrouzatmalarda drossel qurilmalarning vazifasi 

5. 

Gidrouzatmalarda ishlatiladigan suyuqliklar 

6. 

Gidroyuritiv chizmalari 

 

MA`RUZAGA OID TAYaNCh SO`ZLAR 

 

 

Gidroapparatura, gidrotasimlagich, gidroklapanlar, gidrosilindr, drossel. 

 

MA`RUZAGA OID SAVOLLAR 

 

1. 

Gidroapparatura nima? 

2. 

Gidroyurituv nima? 

3. 

Gidroklapan nima? 

4. 

Gidrotasimlagich nima? 

5. 

Gidrosilindr nima? 

6. 

Gidrodrossel nima? 

7. 

Qanday ishchi suyuqliklarini bilasiz? 

8. 

Filtrlar nimaga hizmat qiladi? 

 

Ishlatilgan adabiyotlar. 

 

1. 

K.Sh.Latipov. "Gidravlika, gidromashinalar va gidroyuritmalar".  O`qituvchi 

1996 y.  

2. 

T.M.Bashta.  S.S.Rudnev.  B.B.Nekrasov.  "Gidravlika, gidromashini  i  gidro-

provoldi" izd-vo "Mashinostroenie", 1982 g. 

3. 

A.A.Ug`inchus. "Gidravlika, gidravlicheskie mashini". Xarkovskiy. Gosuni-

versitet im.A.M.Gorkogo. 1987g. 

 

4. 

A.A.Uchinchus Ye.A.Chuchaeva. Gidravlika g. Leningrad. 1971 g.  

5. 

Gidravlika asoslari. O`quv-uslubiy qo`llanma. TAYI 1999 y. 

 

Gidroapparatura va gidrouzatmaning boshqa elementlari 

 

Tasimlagich qurilmalar, ularning vazifalari, guruhlanishi, asosiy turlari 

 

 

Suyuqlik  oqimlarini  taqsimlash  va  yo`nalishini  o`zgartirish  uchun 

gidrouzatmalarda asosiy elementlardan biri taqsimlagichlar hisoblanadi. 

 

Ularning  turlari  konstruktiv  tuzilishiga  qarab  zolotnikli,  kranli  va  klapanli 

bo`ladi. Ularning belgilangan holatlariga qarab, ikki va uch va ko`p holatli taqsim-

lagichlar bo`ladi. Eng ko`p qo`llanadigan zolotnikli taqsimlagichdir (asosan hajmiy 

gidrouzatmalarda). 

 

Klapanlar 

 

 

Klapanlar uch gruppaga ajraladi: tirgak, saqlagich va reduksion klapanlar. 

 

Klapanlar  yordamida  gidrouzatma  qismlarining  galma-gal  ishlashi,  ularni 

ehtiyot qilish, oqim yo`nalishini o`zgartirish, kerakli bosim hosil qilish, oqimni qis-

mlarga bo`lish va boshqa ishlar bajariladi. 

 

Tirgak klapanlar suyuqlikni bir yo`nalishda o`tkazish uchun mo`ljallangan. 

 

Saqlagich klapanlar. Saqlagich klapanlarining tirgak klapanidan farqi undagi  

prujinaning  qattiroq  siqish  kuchiga  egaligidir.  Bunday  klapanlarning  ishlashi 

suyuqlik  bosim  kuchini  prujina  kuchi  yoki  suyuqlikning  teskari  bosim  bilan  mu-

vozanatlashga asoslangan. Gidrouzatmani yuqori bosimlardan ehtiyot qilish uchun 

bosim  belgilangan  chegara  qiymatidan  oshib  ketganda  ochiladigan  saqlagich 

klapanlar ishlatiladi. 

 

Plunjerli  klapanlar  gidrouzatmalarni  ortiqcha  zo`riqishdan  ehtiyotlash  va 

ma'lum bir o`zgarmas bosimni saqlash uchun qo`llaniladi. Ya'ni sistemaga ulash va 

moslashga  bog`lik  ravishda  bir  klapaning  o`zi  saqlagich  quyuvchi  yoki  bosimni 

taminlagich sifatida ishlatishi mumkin. 

 

Suyuqlikning katta bosimlarida prujinaning zo`riqish kuchi oshirilishi zarur. 

Katta kuchli prujinalar erkin tebranish chastotasini  kamaytirishdan qutilish uchun 

differensial  klapanlarda  qo`llaniladi. Differensial klapanlarda  plunjerga  ta'sir  qila-

yotgan  suyuqlikning  bosim  kuchi  ish  yuzasi  Ω

1

  va    plunjerning  muvozanatlovchi 

yuzasi Ω

2

 hisobiga gidravlik muvozanatlashadi (rasmga qarang). 

Rasm. 21. Differensial klapan 

 

Gidouzatmalarda drossel urilmalarning vazifasi 

 

 

Suyuqliklarning  sarfini  chegaralash  va  boshqarish  uchun  gidrouzatmalarda 

drossel qurilmalar ishlatiladi ular gidravlik qarshilik ko`rinishida bo`ladi. Drossel-

lar  suyuqlik  sarfini  o`tkazish  kesimini  o`zgartirish  yo`li  bilan  boshqarishga 

mo`ljallangan.  Gidrouzatmalarni  droselli  boshqarish  kichik  quvvatli  gidrodviga-

tellar tezligini boshqarishning eng ko`p tarqalgan turlaridan biridir. 

 

Suyuqlik  drossel  tirishidan  o`tganda  uning  energiyasining  bir  qismi  tirqish 

qarshiligini  engishga  sarf  bo`ladi.  Natijada  gidrodvigatelning  tezligi  kamayadi. 

Boshqariladigan  tirqishning  shakliga  qarab  drossellar  tirishli  va  ariqchali  bo`ladi 

(rasmga qarang). 

 

 

 

 

Rasm 22. 

 

 

Drossel qurilmalar boshqarilmaydigan va boshqariluvchi gidravlik qarshilik 

bo`lishi mumkin (rasmga qarang). 

 

 

 

 

 

 

 

Rasm 23. G-77 turdagi boshqariladigan drossel 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Rasm 24. Zolotnikli boshqariluvchi drossel 

 

 

 

Ish suyuqliklari 

 

 

Gidrouzatmalarda  ish  suyuqlikligi  orqali  muhit  sifatida  o`zining  asosiy  vazifasini 

bajaradi va shu bilan birga moylovchi modda hamdir. Ish suyuqligi asosan neft moyi sin-

tetik  suyuqlikdir  va  h.k.  bo`lishi  mumkin.  Gidrouzatmalarda  qo`llaniladigan  suyuqliklar 

qovushqoqligi kam bo`lgan va yaxshi tozalangan neft moylaridir, lekin ular ham talabga 

to`lik javob bera olmaydi. Shu sababli hozirgi kunda sintetik suyuqliklar va neft moylari 

uchun ularning xossalarini yaxshilovchi o`shilmalarning yangi turlari yaratilgan. Uzatma-

ning uzoq ishlashiga suyuqlikning sifati katta rol o`ynaydi. Ish suyuqliklariga quyidagi ta-

lablar qo`yiladi: 

 

1. Mexanizmlarda uzoq foydalanishi ularning beto`xtov va yuqori darajada aniqlik 

bilan  ishlashini  ta'minlash  uchun  ish  suyuqligi  korroziyasini    kamaytirish    va  kimyoviy  

barqarorlik xususiyatlariga ega bo`lishi zarur. 

 

2. Hjmiy uzatmadagi ish suyuqligining qovushqoqligi nisbatan kam  va temperatu-

ra  ta'sirida  oz  o`zgaradigan  bo`lishi  kerak.  qovushqoqligi  kam  bo`lgan  neft  moylaridan 

foydalanish ishqalanish qarshiligini kamaytiradi apparaturaning aniqligini va sezgirligini 

oshiradi.  

 

3. Ish suyuqliklari tig`izgichlarda mustahkam moy qatlami hosil qilishi kerak.. 

 

4. Ish suyuqliklari tig`izlash qistirmasining bukishiga va erishiga sabab bo`lmasligi 

kerak va h.k 

 

Eslatma yuqorida ko`rsatilgan talablarga javob bera oladigan neft moylarining xu-

susiyatlari ma'lumotnomalarda keltirilgan. 

 

Filtrlar. 

 

 

Bizga ma'lumki ishchi suyuqliklar ekspluatasiya jarayonida ma'lum darajada iflos-

lanadi bu esa gidrouzatmalarning normal ishlashiga to`sqinlik qiladi. Ish moylarini iflos-

lanishdan saqlash va turli aralashmalardan tozalash uchun filtrlar qo`llaniladi. Gidrouzat-

malarda asosan havo va moy filtrlari o`rnatiladi. 

 

Havo filtri moyni atmosferadan chang tushishidan saqlaydi, moy filtri esa moyga 

ish qismlarining sirtidan tushgan changsimon zarrachalardan tozalaydi. Moy filtri, odatda  

sistemaning  bosim  chiziqida  o`rnatiladi,  chunki  filtr so`rish  chizig`iga  quyilsa,  gidravlik 

bosimni oshirib yuboradi. 

 

Ish suyuqligi tashqaridan tushgan aralashmalar (metall zarralar va moyning oksi-

dlanish mahsuli) bilan ifloslanishi mumkin. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Rasm. 25 Plastinkali soda filtr 

 

Gidroakkumlyatorlar 

 

 

Gidravlik sistemalarda bosim va suyuqlik sarfining ortib ketishi yoki kamayish hol-

lari bo`ladi. Bosim va sarfining normallashtirishi uchun gidroakkumlyatorlardan foydala-

niladi.  Gidroakkumulyatorlarda,  gidrotormozlarda,    ko`targichlarda,  presslar  va  boshqa 

gidromashinalarda  qo`llaniladi.  Gidroakkumulyatorlar  suyuqlik  sarfi  yoki  bosim  ortib 

ketganda  yuqori  bosimli  suyuqlikning  bir  qismini  o`z  ichiga  olib,  sistemada  bosim  va 

sarfni kamaytirish, teskari holda o`zidagi suyuqlikni sistemaga berish yo`li bilan bosimni 

va sarfini oshiradi. 

 

Potensial  energiyaning  qaysi  usul  bilan  to`planishi  va  qaytarib  berilishiga  qarab 

pnevmatik, prujinali va yukli gidroakkumlyatorlarga bo`linadi. Rasmda pnevmatik gidro-

akkumlyatorning sxemasi berilgan. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Rasm. 26. Pnevmatik gidroakkumulyator 

 

 

Shtuser  4  ning  vazifasi  gidrosistema  bilan  ulash  uchun  xizmat  qiladi.  Shtuser  5 

gidroakkumulyatorni gaz bilan to`ldirish uchun xizmat qiladi. Shayba 3 ning vazifasi gaz-

ning rezina diafragmani korpusga bosib ezib qo`yishidan salaydi. Gidroakkumulyatorning 

gidrouzatmadagi ish jarayonini ko`raylik. Gidrouzatmaning yaxshi ishlashi uchun gidro-

dvigatelning eng katta sarfiga mos nasos yoki gidroakkumulyator tanlash zarur. Agar na-

sosning so`rishi (sarfi) gidrosistema sarfidan ortqi bo`lsa, suyuqlik bosim ostida gidroak-

kumlyatorga to`planadi, agar sarf  kamaysa, akkumlyator to`plagan suyuqligini sistemaga 

qaytarib beradi. Gidroakkumulyatorni qo`llash nasos FIK ni oshirish, nasos hosil qilgan 

bosim pulsasiyasini yo`qotib, gidrodvigatel tekis ishlashini   ta'minlash uchun zarur. Gid-

roakkumlyator pnevmatik, yukli va prujinali bo`lishi mumkin. Eng ko`p taralgan gidroak-

kumlyator bu pnevmatik gidroakkumulyator hisoblanadi.