O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot univеrsitеti r. D. Alladustov, A. J. Xo„jamurodov

4. Investitsion portfelni shakllantirish asoslari 
Portfelli investorlar o‗z portfellarinishakllantirishda oldindan ehtimoliy 
ravishda ma‘lum risklar darajasida rejalashtirilgan daromad miqdorini olish 
maqsadni ko‗zlaydilar. Bunda ular o‗z mablag‗larini joylashtirish chog‗ida quyidagi 
ishlarni amalga oshiradilar:
- investitsiyalar portfelinishakllantirish uchun kerakli investitsion aktivlarni 
(obyektlarni) tanlash;
- har bir moliyaviy instrumentga (qimmatli qog‗ozga) yo‗naltiriladigan pul 
mablag‗lari hajmini aniqlash;
- moliya bozorini tahlil qilish va portfelni shakllantirish strategiyasini 
belgilash.
Portfelni shakllantirish – qimmatli qog‗ozlar bozori holatiga holis ta‘sirchan 
bo‗lgan aktivlar guruhini tanlash jarayoni. Bunda portfel investorlar quyidagi asosiy 
tamoyillarga rioya qiladilar:
- qimmatli qog‗ozlar bozorining hozirgi (joriy vaqtdagi) holatini aniq 
belgilashdan qochib, portfel hajmini aniqlashda uzoq muddatli istiqbolni ko‗zlash;
- aktivlarning yirik paketlarini shakllantirishda (portfelga to‗plashda) portfelli 
investorning faoliyatini qimmatli qog‗ozlar bozoriga ta‘sir ko‗rsatishini nazarda 
tutish;
- 
siyosiy, 
iqtisodiy 
va 
moliyaviy 
informatsiyaga 
ega 
bo‗lishlik 
muvaffaqiyatning asosiy omili.
Investitsion tahlil nazariyasi ta‘kidlaydiki, oddiy diversifikatsiyalashning 
asosi bo‗lgan ―tuhumlarni bir savatga qo‗ymang‖ tamoyili investitsion 
mablag‗larni tarmoqlar va kompaniyalar o‗rasida samarali taqsimlanishi 
tamoyilidan hech qancha yomon emas.
Porfelnishaklantirishda quyidagi ishlar ketma-ketligi bajariladi: 
1. Quyidagilar tahlil qilinib dastlabki monitoringi o‗tkaziladi (to‗liq monitoring 
tartibi 8.6-chi paragrafda kengroq keltirilgan):

---

133 
- qimmatli qog‗ozlar bozori, uning segmentlari va indikatorlari;
- emitentlarning moliyaviy-iqtisodiy ko‗rsatkichlari; 
- qimmatli qog‗ozlarning investitsion sifat ko‗rsatkichlari. 
2. Dastlabki monitoring (tahliliy kuzatish) natijalari asosida qo‗yilgan 
investitsion maqsadga (masalan, yuqori daromad olish) mos keluvchi portfelning 
boshlang‗ich tarkibi uchun kam deganda aksiyalar va obligatsiya-larning ikki paketini 
belgilab olish.
3. Rejalashtirilgan investitsion mablag‗larni tanlab olingan paketlarga 
investitsion maqsadga erishishni ta‘minlovchi diversifikatsiya tamoyili asosida 
taqsimlash. Buning uchun quyida keltirilgan misoldan foydalanish mumkin.
Faraz qilaylik, bozorda ikki firmaning aksiyalar va/yoki obligatsiyalari 
mavjud. Firmalardan bir (Firma 1) quyosh nuridan himoyalovchi ko‗zoynaklar 
ishlab chiqaradi, ikkinchisi (Firma 2) esa yomg‗irdan saqlovchi soyabonlar 
chiqaradi. 
Pul 
mablag‗larining 
teng 
ikkiga 
bo‗lib, 
har 
bir 
firma 
aksiyalari/obligatsiyalariga mutanosib miqdorlarda yo‗naltirish mumkin.2-
jadvalda amalga oshirilgan operatsiyalar natijalari keltirilgan.