O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

Seminar mashg’ulotlari uchun savol va topshiriqlar 
1. Kech o‘rta asr adabiyoti. 
2. Kech o‘rta asrning eng mashhur adiblari. 
3. Al-Qalqashandiy asarlari. 
4. Og‘zaki hikoya qilish an’anasi. 
5. «Ming bir kecha» ertaklari. 
6. Xalq romanlari. 
Mustaqil ish uchun savol va topshiriqlar 
1. «Ming bir kecha»ning yaratilishi. 
2. «Sirat Abu Zayd» – xalq romani. 
3. Sirat az-Zohir Beybars haqida. 

---

178 
GLOSSARIY 
“Adudiyot” – al-Mutanabbiyning Fors amiri Adud ad-Davla saroyida yozgan 
asarlari 
“Ayyam al-arab” – Islomdan ilgarigi badaviy arablar hayoti haqida yozilgan 
nasriy asar 
al-Axtal – Umaviylar davri saroy shoiri 
Badaviylar – ko‘chmanchi arab qabilalari 
Da’vat – Islom dini mohiyatini tushuntirib yozilgan chaqiruv 
“Devon al-Xamosa” – IX asrda Johiliya davri shoirlarining asarlari to‘plangan 
asar 
Faris – chavandoz 
Faxr – qasidada shoir o’zining janglarda ko’rsatgan qahramonliklari, uchqur 
tuyasi yoki otini maqtab yozgan qism 
Hadis – Rasululloh (SAV) so’zlari, fe’llari, qarorlari – sunnatlari deb ham 
ataladi 
Hamriyot – may to’g’risidagi qism 
Hijo – hajviy janr 
“Hijoziyot” – Sharif ar-Rodiyning Hijozda yozgan she’rlari to’plami 
Ibn al-Muqaffa – “Kalila va Dimna” asarini qadimgi paxlaviy tilidan arab 
tiliga o’girgan adib va tarjimon 
Ihvoniyat –birodarlik risolalari va she’rlari 
Johiliya davri – islomdan avvalgi V-VII asrlarga oid davr 
“al-Jome’ as-Sahih” – ishonchli hadislar to‘plami 
Ka’ab ibn Zuhayr – “Qasidat al-Burda” asarining muallaifi 
“Kitab al-Ag’oniy” (“Qo‘shiqlar kitobi”) – qadimgi arab shoirlari, bastakorlari 
hayoti va ijodi haqidagi to‘plam 
“Kitab al-badi” – Ibn al-Mu’tazzning badiiyat istilohlariga oid birinchi asari 
“Kofuriyot” – shoir al-Mutanabbiyning Misr amiri Kofur saroyida yozgan 
asarlari to’plami 

---

179 
“Kutub as-Sitta” - ishonchli hadislar to‘plangan oltita kitob 
Madh – shoir qabilasi, uning mashxur kishilarini maqtab yozgan qism 
“Malik ash-Shuaro” – shoir Imru-l-Qaysga berilgan sifat 
Maqoma – X asrda yozilgan qiziqarli latifalarga o‘xshash kichik nasriy asar 
Maxofa – tuya ustiga o’rnatilgan ayvoncha 
“al-Mu’allaqot” – VIII asrda johiliya shoirlari sara qasidalari to’plangan asar 
“al-Mufaddaliyot” – olim Mufaddal ad-Dabbiy to‘plagan to‘plam 
Muhaddis – hadis ilmi bilimdoni
al-Muhalhil – Johiliya davri ilk shoirlaridan 
Muqattam – Qohira shahri tashqarisidagi tepalik nomi 
Muvashshax – VIII asr oxirida arab-ispan adabiyotida yuzaga kelgan yangi 
she’riy janr 
Nabiz – badaviy arablar xurmodan tayyorlaydigan salqin ichimlik 
“Nahj al-balag’a” –“Balog’at yo’li” - Sharif ar-Rodiy tomonidan Xazrati Ali 
so’zlari, hikmatlari to’plangan asar 
Naqoid – umaviylar davriga xos janr bo’lib, unda shoirlar bir-birlarini tanqid 
qilib asar yozganlar 
“Naqd ash-She’r” – “She’r tanqidi” 
Nasib – qasidaning kirish – rubobiy qismi 
Nuniya – “nun” harfiga qofiyalangan qasida 
Qasida – 50-100 baytdan iborat bo‘lib, bir necha mustaqil qismdan tashkil 
topgan she’riy asar 
“Qasidat al-Burda” – Ka’ab ibn Zuxayrning Rasuli akram oldilarida o’qigan 
qasidalari 
Qasida “lomiya” – “lom” harfiga tugaydigan baytlardan tashkil topgan asar 
Qudoma ibn Ja’far – “She’r tanqidi” asari muallifi 
Rihla – safarnoma 
Riso – marsiya (biror kishi vafoti munosabati bilan yozilgan she’riy asar) 
Roviy – johiliya davri shoirlari asarlarini yodida saqlab yuruvchi shaxs 
Sahobalar – Muhammad (SAV) safdoshlari 

---

180 
Sahih - ishonchli 
Saroy she’riyati – saroylarda ijod qilgan shoirlar asarlari 
Saxro kemasi – arablar tuyani shunday atashgan 
“Sayfiyot” – al-Mutanabbiyning Sayf ad-Davla saroyida yozgan asarlari 
to’plami 
“as-Sunan” – Imom at-Termiziyning ishonchli hadislar to‘plami nomi 
“Shomiyot” – al-Mutanabbiyning Suriyada yozgan qasidalari to’plami 
Tafsir – Qur’onga yozilgan sharh 
“Taqlid davri” she’riyati – Andaluziya shoirlarining sharqiy viloyat shoirlariga 
o’xshatib yozgan asarlari 
Tarafa, Antara – johiliya davri shoirlari 
Tarassul – rasmiy va shaxsiy maktublar 
Tardiyot – ov haqidagi qism 
Tashtir – g’azal baytlariga ikkita yangi misra qo’shiladi, shu tariqa asar ikki 
barobar ko’payadi 
Taxmis – she’rda har bir baytga uchta misra qo’shiladi, shunda she’rning har 
bir bandi besh misradan iborat bo’ladi 
Urjuza –rajaz bahrida yozilgan she’riy asar 
Vasf – o’simlik va hayvonot dunyosi haqidagi qism 
Xitobot – notiqlik san’ati 
“Yangilanish davri” – Andaluziya shoirlari Ispaniya tabiatini tarannum etgan 
davr 
Zajal – XI asr oxirida paydo bo’lgan, ikki-uch lahjada yozilgan sayyor shoirlar 
ijodidagi yangi she’riy janr 
Zohidlik – tarkidunyochilik, nafsni tiyish 
Zuhayr – “al-Mu’allaqat” to‘plamiga kiritilgan shoir 
Zuhdiyot – qasidaning tarkidunyochilik haqidagi bir qismi 
“Zu-s-Salib” – shoir al-Axtalga qo‘yilgan laqab 

---

181