O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

Qo‘llab — quvvatlovchi marketing – firma o‘z tovarlariga 
shakllangan talabdan qoniqqan davrda ishlatiladi. Firma raqobat 
sharoitida mavjud talabni ushlab turish uchun tovarning dizayni, 
qadog‘i, sotuv joylarini yangilash kabi vazifalarni bajarishi kerak. 
Demarketing – bozorda haddan tashqari yuqori talab bo‘lib, 
resurslar taqchil vaqtda qo‘llaniladi. Bunday vaqtda talabni cheklash 
orqali, masalan barchaning ma’lum oziq-ovqat tovarlariga bo‘lgan talabi 
qoniqtiriladi. Sotish jarayonida kartochkalar, talonlar, kuponlar orqali 
talab cheklangan holda mahsulotlar sotiladi. 
Qarama – qarshi marketing inson sog‘ligiga, uning ma’naviyatiga 
salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi tovar va xizmat turlariga nisbatan qo‘llanadi. 
Tamaki mahsulotlari, spirtli ichimliklar, tungi klublar kabilarga qarshilik 
ko‘rsatilib antireklama, aksiyalar, tag‘ribot-tashviqot ishlari olib 
boriladi. Shu tadbirlar orqali bu tovarlarga nisbatan salbiy talab 
shakllantiriladi.Yuqoridagi marketing turlarini vaziyatga qarab to‘g‘ri 
tanlash va qo‘llash marketing faoliyatining samarasini belgilaydi. 
 
Nazorat uchun savollar 
 
1. Marketingning maqsadi nima? 
2. Marketing funksiyalari va tamoyillarini tushuntiring. 
3. Talab holatiga qarab marketing turlarini sanab bering. 
4. Konversion marketing va remarketing haqida tushuncha bering. 
5. Demarketing qanday talab darajasida va sinxromarketing 
tadbirlari qanday talab darajasida qo‘llaniladi ? 
6. «Salbiy talab»ga qarshilik ko‘rsatuvchi marketing turi qanday 
ataladi? 

---

57 
 
 
 
 
III. bob. MARKETING FAOLIYATINI AXBOROT
BILAN TA’MINLASH 
 
3.1. Axborot – marketingning poydevoridir. Axborot tizimi 
 
Bozor nima, uning turlari, bozor mexanizmi qanday amal qiladi, 
talab, taklif nima, bozor muvozanati qay tarzda o‘rnatiladi – bu 
savollarga marketing nuqtayi nazaridan murojaat qilamiz. Marketing 
bo‘yicha mutaxassislar axborot bu bozorga zarurat va talablari umumiy 
bo‘lgan, ularni qondirish maqsadida ayirboshlashga tayyor mavjud va 
bo‘lajak xaridorlar to‘plami, deb tarif berishadi.
Xaridorlarga ishlab chiqarish (tarmoq) vakillari o‘z tovarlarini 
ko‘proq foyda keltiradigan shartlarda sotishni maqsad qilib qo‘ygan bir-
birlari bilan raqobatlashuvchi sotuvchilar to‘plami qarama-qarshi turadi. 
Sotuvchilar va xaridorlar o‘rtasidagi munosabatlar quyidagi sxema 
bo‘yicha amalga oshiriladi: