O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Internet orqali bank xizmatlari ko‘rsatish 
Internet orqali bank xizmatlari ko‘rsatish Tarmoqdan foydalanuvchilar sonining 
ortishi bilan jadal sur’atlarda rivojlanishda davom etayotgan elektron tijoratning eng 
dinamik segmentlaridan biri hisoblanadi. Bank operatsiyalarini Internet orqali amalga 

---

102 
oshirayotgan mijozlar soni, shuningdek, ularning banklar mijozlari umumiy sonidagi 
ulushi ham ortib bormoqda. 
Internet orqali bank xizmatlari ko‘rsatish naqd pul bilan operatsiyalarni istisno 
qilganda bank ofisida bajariluvchi barcha standart operatsiyalarni masofadan turib 
amalga oshirishga imkon beradi: 
▪ barcha kommunal to‘lovlarni (elektr energiyasi, gaz, telefon, kvartira to‘lovi, 
issiqlik ta’minoti); 
▪ aloqa (IP-telefoniya, uyali va peydjing aloqa, Internet) va boshqa xizmatlar 
(sun’iy yo‘ldosh orqali televidenie, masofaviy ta’lim) uchun hisob-kitob; 
▪ istalgan bankdagi istalgan hisobraqamiga pul o‘tkazish, jumladan, xorijiy 
valyutada; 
▪ internet-do‘konlar orqali xarid qilingan tovarlar uchun to‘lovlar; 
▪ xorijiy valyuta sotish va sotib olish; 
▪ plastik kartaga pul o‘tkazish/pul olish; 
▪ turli hisobraqamlari (muddatli, jamg‘arma, nafaqa) ochish va ularga pul 
o‘tkazish; 
▪ belgilangan muddat uchun hisobraqamining holati haqida turli shaklda 
ma’lumotnoma olish; 
▪ on-layn rejimida kelib tushgan to‘lovlar haqida axborot olish; 
▪ boshqa xil xizmatlar olish: jurnal va gazetalarga obuna bo‘lish, brokerlik 
xizmatlari (qimmatli qog‘ozlar sotish/sotib olish, investitsion portfel yaratish, 
savdoda ishtirok etish va b.). 
Internet orqali bank xizmatlari ko‘rsatish bugungi kunda elektron tijoratning 
dinamikasi eng yuqori segmentlaridan biri hisoblanadi. Hozirda xizmat ko‘rsatish 
bozorining ushbu sektori shakllanib ulgurganligi haqida gapirish mumkin, bu 
xizmatlarni yirik banklarning aksariyati ko‘rsatmoqda. AQSHda bu banklar qatorida 
Citicorp, Bank of America, Wells Fargo, Bank One, First Union banklarini sanab 
o‘tish mumkin. 
Internet orqali bank xizmatlari ko‘rsatish tizimidan foydalanish bir qator 
ustunliklarga ega. Birinchidan, bankka shaxsan tashrif buyurish zaruratining yo‘qligi 

---

103 
sababli vaqt tejaladi. Ikkinchidan, mijoz kun davomida 24 soat mobaynida o‘z 
hisobraqamini nazorat qilib turishi va moliyaviy bozorlarda vaziyatning o‘zgarishiga 
qarab, masalan, u yoki bu valyutani sotib olishi yoki sotib yuborishi mumkin. 
Bundan tashqari, bu tizimlar plastik kartalar bilan operatsiyalarni kuzatib borishda 
juda katta rol o‘ynaydi, bu kartalardan bir so‘m ham olinsa bu narsa darhol tizimda 
tayyorlanuvchi ma’lumotnomalarda aks etadi hamda mijozning o‘z operatsiyalarini 
nazorat qilish darajasini oshirishga xizmat qiladi. 
Internet orqali bank xizmatlari ko‘rsatish zamonaviy tizimlarini tavsiflovchi 
uchta eng muhim tavsifnomani ajratib ko‘rsatish mumkin: 
▪ funksionalimkoniyatlar (mijozlar uchun ochiq operatsiyalar); 
▪ tizimdan foydalanish qulayligi (foydalanuvchi interfeysi); 
▪ moliyaviy axborotni saqlash va uzatish xavfsizligini ta’minlashda 
qo‘llanuvchi usullari. 
Internet orqali bank xizmatlari ko‘rsatish tizimining funksional imkoniyatlari 
qanchalik keng, ya’ni Internet orqali bank mijozlari uchun qanchalik ko‘p 
operatsiyalar ochiq bo‘lsa, bu tizim shunchalik to‘laqonli va talabchan bo‘ladi. Aslida 
ham, Internet orqali bank xizmatlari ko‘rsatish tizimining funksional imkoniyatlarini 
bilib turib yoki majburan cheklash ularning javobgarligini biroz kamaytiradi, chunki 
bu holatda mijoz bankka tashrif buyurishga majbur bo‘lishi mumkin. SHu sababdan 
Internet orqali bank xizmatlari ko‘rsatish tizimini raqobatbardosh qilishga intilishda 
banklar ularni mijozlarga bank ofisida taqdim etiluvchi barcha xizmatlar bilan 
ta’minlashga harakat qiladi. 
Internet orqali bank xizmatlari ko‘rsatish bo‘yicha biror-bir tizimning qulayligi 
qoidaga ko‘ra tizimning mijozlar uchun mo‘ljallangan qismining do‘stona 
interfeysiga, dasturiy ta’minotni o‘rnatish va sozlashning qanchalik sodda va 
osonligiga, turli bank xizmatlari olish uchun tizimda operatsiyalar bajarishning oddiy 
usullari qanchalik oson va qulayligiga bog‘liq bo‘ladi. 
Internet orqali bank xizmatlari ko‘rsatish tizimlarini yaratish va ulardan 
foydalanishda xavfsizlikni tashkil qilish masalalari dolzarb ahamiyatga ega bo‘lib, 
keng muloqot doirasi e’tiborini tortadi. Tizim muhofazasi kamida o‘zaro aloqada 

---

104 
bo‘luvchi sub’ektlarni (mijoz va bankni) uzil-kesil identifikatsiyalashni, uzatiluvchi 
moliyaviy axborotni shifrlash, axborot tashish vositalarini himoya qilishi lozim. 
Bugungi kunda ushbu masalalarning barchasi ko‘plab professional himoya tizimlari 
tomonidan hal etilayotgan bo‘lib, ular mahalliy va chet el tizimlarida keng 
qo‘llanmoqda.