O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi

1.2-chizma. Mehnat to’g’risidagi fanning rivojlanish yo’nalishiga hissa 
qo’shgan оlimlar va ularning asоsiy g’оyalari. 
Uilyam Påtti (1623—1687). Klassik ciyosiy iqtisodning 
asoschisi. «Mehnat boylikning otasi, yer esa uning 
onasidir»
F. Kene (1694—1774). Fiziokratlar maktabining 
asoschisi. Er va unga sarflanadigan mehnat sof 
mahsulotning manbalari hisoblanadi. 
À. Smit (1723—1790). Siyosiy iqtisodning fan sifatida qaror topishi, iqtisodiy 
liberalism kontsepsoyasining rivojlanishi. Qiymatga oid uch kontsepsiyaning 
muallifi. 
J. B. Sey (1767—1832).
Ishlab chiqarishning uch 
omili: mеhnat, kapital, yеr 
nazariyasining muallifi.
D. Rikardo (1772—1823). 
Tovar qiymatini bir omil bilan 
baholash tarafdori. Tovar 
qiymati uni ishlab chiqarish 
uchun zarur bo`lgan mеhnat 
miqdoriga bog`liq.
À. Marshal (1842—1924).Yangi klassik iqtisodiy nazariyaning еtakchi 
namoyondasi. Muvozanatli narx kontsеpsiyasi. D Klark (1847—1938). O`ta 
unumdorlik nazariyasi 
Y.Shumpeter (1883—1950). Ishlab chiqarishning to`rtinchi omili – 
tadbirkorlikni asoslab bеrgan. 
J. M. Keyns (1883—1946). Bozor iqtisodiyotining davlat tomonidan tartibga 
solinishi nazariyasi.
P. Samuelson. (1915 yilda tug’ilgan). Iqtisodiy nazariyaning yangi klassik 
sintеzi.
Ê.Ìånãår (1840—1921), Î. Byom-
Baverk (1851 1914), F. Vizer 
(1851—1926), U.Jevons (1835—
1882), L. Valras (1834—1910). 
Tovar qiymatini subyеktivistik talqin 
qilish, o`ta foydalilik, o`ta 
chiqimdorlik nazariyasi. 

---

15 
Mehnat bozorida xodim ham, ish beruvchi ham biri mehnatni 
sota olmaydigandek, boshqasi sotib ololmaydigandek ko’rinadi,
chunki ayni mehnatning o’zi hali yo’q: mehnat — xodimning 
ishlashi, uning ishlab chiqarish yoki xizmatlar sohasidagi maqsadga 
muvofiq faoliyatidir. Biroq gap shundaki, mehnat bozorining ishlash 
mexanizmi tovar bozorining ishlash mexanizmiga to’la o’xshay olmaydi: 
mehnat bozori undagi oldi-sotdi obyektining o’ziga xosligi bilan 
belgilanadigan o’z xususiyatlariga ega bo’ladi. Ko’rib chiqilgan qoidalar 
munosabati bilan hozirda ham keng ishlatib kelinayotgan «ishchi kuchi 
qiymati» tushunchasiga e’tiborni qaratamiz. Har qanday nuqtai nazardan 
ham uning haqqoniy emasligi ko’rinadi. Mehnatga qodirlik sifatidagi 
ishchi kuchini xodimning o’zini sotmay turib sotib bo’lmasligi to’g’risida 
gapirib o’tildi: agar biron bir narsa tovar emasligi sababli sotilmaydigan 
bo’lsa, uning narxi ham bo’lishi mumkin emas. Ishchi kuchi deganda 
iqtisodiy faol aholi nazarda tutiladigan bo’lsa, ishchi kuchining qiymati 
to’g’risida ham so’z yuritib bo’lmaydi. Aholini qanday qilib sotib bo’ladi? 
Mutlaqo ayonki, bu bema’ni fikr mulohazadir. Demak, ana shu ikkinchi 
holatda ham «ishchi kuchi qiymati» tushunchasi iqtisodiy ma’noga ega 
emas. Mehnat bozorida mehnat sotiladi va sotib olinadi, aynan u muayyan 
narxga ega.