O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti biologiya

Yong'oq barglari oshqozon-ichak traktining kasalliklari, disbakterioz, avitaminoz, raxit, gelmintlar uchun qorishmalar va tincturesda foydali bo'lishi mumkin. Yong'oq barglari yog'li sochlarni yuvish uchun ishlatiladi. Ularga quyuq rang beradi.
Yong'oq qobig'i. Xalq tabobati va kosmetologiyada turli shakllarda. Uning suyuqliklari va infuziyalarini tayyorlashdan. Buzilgan shaklda terining sirt qatlamini yangilash uchun kosmetik scrublar bilan aralashtiriladi. Shell kuli tanadagi istalmagan sochni olib tashlash uchun ishlatiladi. Bundan tashqari, qobiqdan hammomni olish uchun asos tayyorlaydi. Yo'tal, gastrit, oshqozon yarasi, qon tomirlarini tozalashda namoyon bo'ladi. Yagona yong'oq daraxti mavsumda 10-300 kg ishlab chiqarishi mumkin. Yong'oq qismlari  yodga boy. Ular bachadon miomalari va mastopatiya bilan olingan spirtli damlamasini tayyorlash uchun ishlatiladi. Asabiylashish, uyqu buzilishi, xotirani yaxshilash va qon tomirlarini aniqlab olish, disbakterioz va kolitni yuborish tavsiya etiladi.
Yong'oq yog'i
Yong'oq yog'i an'anaviy tibbiyotda qo'llaniladi. - otit va kon'yunktivitni davolash uchun, shuningdek jarohatni davolash uchun buyuriladi. Yong'oq yog'i foydalidir, chunki u mag’izda bo'lgani kabi ko'plab oziqa moddalariga ega. Farqi shundaki, yog'da ko'proq yog'li kislotalar mavjud. Yog', isitma, tiroid muammosi, diabet, kasalliklari, semizlik uchun tavsiya etiladi. Uni tanadan tozalash, immunitet tizimini mustahkamlash, sovuqqonlik bilan davolash tavsiya qilinadi. Yong'oq yog'i erkaklar uchun juda muhim ahamiyatga ega. Bundan tashqari, yadro kabi, reproduktiv tizimda ham foydali ta'sir ko'rsatadi. Kosmetikada yuz va qo'llarni moylash uchun foydalanilganda, yerfıf yog'i quruqligini, nozik ajinlaringizni yumshatishi, terining elastikligini oshirish va tukdorligini ta'minlashi mumkin. Pishirish jarayonida yog'li moylar sabzavotli salatlarga qo'shiladi.

HULOSA

O'simliklar dunyosi Yerdagi hayotning birlamchi manbaidir. Ular yiliga 380 mlrd. t organik modda hosil qiladi, buning 325 mlrd. t dengiz va okean o'simliklaiga, 38 mlrd. t o'rmonlarga, 6 mlrd. t o'tloqlarga to'g'ri keladi. Bundan tashqari o'simliklar, ya'ni yashil o'simliklar tufayli fotosintez jarayoni ro'y beradi, Yerdagi hayotning yashashi uchun zarur bo'lgan kislorodni ishlab beradi. Agar fotosintez jarayoni bo'lmasa, havodagi karbonad angidridning miqdori ko'payib kishilar va hayvonlar nobud bo'lar edi. Biroq atmosferadan, suv yuzasidan va tuproqdan kelayotgan o'sha SO₂ gazi o'simliklar tomonidan yutilib, fotosintez natijasida yashil o'simliklar atrofga kislorodni chiqarib turadi. Shunday qilib, fotosintez orqali Yer sharidagi suv 5,8 mln. yilda, atmosferadagi kislorod 5800 yilda, SO₂ 7 yilda bir marta yangilanib turadi.
Insonnig kundalik hayotida o'simliklarning ahamiyati juda katta. Chunki o'simliklar muhim tabiiy geografik omil sifatida er yuzasida suv oqimiga, bug'lanishga, tuproqda nam saqlashga, atmosferaning quyi qismidagi havo oqimiga, shamol kuchi va yo'nalishiga, hayvonlarning hayotiga ham ta'sir etadi.
O'simliklar shahar, qishloq mikroiqlimiga ta'sir etib, havosini tozalab, uni kislorod bilan boyitib turuvchi sanitarlik vazifasini bajaradi.
O'simliklardan har xil kiyim bosh, ichimliklar tayyorlashda keng foydalaniladi. O'simliklar chorva mollar uchun asosiy ozuqa manbai, insonlarsha estetik zavq beradi.
O'simliklar jamiyat uchun (agar undan oqilona foydalanib, muhofaza qilib, kayta tiklab turilsa) behisob oziq-ovqat manbai, texnika xom ashyosi, tibbiyotda dori-darmon tayyorlash, qurilish va boshqa sohalar uchun, qurilish va boshqa sohalar uchun hom ashyo resursidir.
O'simlklar – bu qayta tiklash mumkin bo'lgan tabiiy resurs hisoblanib, Yer shari geografik qobig'ida muhim rol o'ynaydi. Chunki o'simliklar sayyoramiz yuzsining guyoki bir «kimxob» sifatida qoplab olib, tuproq hosildorligini oshirishda, atmosferani toza saqlashda, daryolarning gidrologik rejimini tartibga solib turishda, inson va hayvonot dunyosi uchun ozuqa moddalar etkazib berishda va inson hyoti uchun normal gigienik sharoit yaratishda muhim vazifani bajaradi.
Yer sharida o'simliklar turi juda ko'p bo'lib, ularning juda oz qismidan kishilar xo'jalik faoliyatlarida foydalanmoqdalar. Yer sharidagi 300 ming o'simlik turidan faqat 6000 turini inson kundalik hayotida foydalansa, shuning 1500 turi esa dorivor o'simliklarga to'g'ri keladi.
2. Inson xo'jalik faoliyatida yangi yong’oqzorlar, o'rmonzorlar tashkil etish, madaniy o'simliklarni ko'paytirish, yaylov va o'tloqlar sifatida yaxshilash va territoriyasini kengaytirish hisobiga o'simliklar maydonini ko'paytirib boradi. Buning ustiga ilg'or agrotexnikani qo'llab ekilgan ekinlarda yashil masslar miqdoritabiiy o'simliklarga nisbatan yuqori bo'ladi, yashil o'simlik massalrining miqdori botqoqlik va zahkash erlarni quritish, tuproq sho'rini yuvish, erlarni sug'orish, o'simliklarga mineral va organik o'g'itlar solish, o'simlik kasalliklariga va zararkunandalariga qarshi kurashish, madaniy o'simliklarni yangi navlarini yaratish orqali ko'paytirib boriladi. Bularning hammasi insonning o'simliklar dunyosiga ko'rsatayotgan ijobiy ta'siridir.
Yog'och bizning asrimizda universal materialga aylanib, undan xalq xo'jaligini turli sohalarida, jumladan oziq-ovqat etishtirishda, kimyo va yoqilg'i sanoatida, mudofada, madaniy-oqartuv ishlarida, har xil dorilar tayyorlashda ham keng foydalanilmoqda. Agar bundan 30 yil ilgari yog'ochdan 4-5 ming xil narsa tayyorlangan bo'lsa, Hozir undan 20 ming xil narsalar ishlanmoqda.
Fan va texnika taraqqiy etgan sari hozirgi zamonda yog'och kimyo sanoatining xom ashyo resursiga aylanib qoldi. Kimyoviy yo'l bilan yog'ochdan qog'oz, sun'iy shoyi va jun, tutunsiz porox, sellyuloza, fotokinoplyonkalar, nitrolak, sun'iy charm, plastmassalar, etil va metil spirti, uksus kislotasi, glyukoza, yonuvchi gaz, sun'iy kauchuk va boshqa juda ko'p mahsulotlar olinmoqda. 1 m³ yog'ochni kimyoviy yo'l bilan qayta ishlaganda kuyidagi mahsulotlarni olish mumkin: 200 kg sellyuloza yoki 200 kg qog'oz, yoki 6000 m³ sellofan yoki 5-6 l yog'och spirti, yoki 20 l sirka kislotasi yoki 70 l vino spirti, yoki 160 km sun'iy tola.
O'rmonlar kishilik hayotida oziq-ovqat manbai hamdir. Chunki juda ko'p daraxtlar sifatli meva (kedr, grek va pekan yong'og'i, non daraxti, kakao daraxti, yovvoyi olma, olcha, do'lana, bodom, pista va boshqalar) beradi. So'nggi paytlarda o'rmondan kimyoviy yo'l bilan yog'ochdan qand moddasi ham ajratib olinmoqda. 1 t yog'ochdan gidrolizlash yo'li bilan 550-650 kg gacha qand olish mumkin. Shuningdek, yog'ochdan oqsil va vitaminlarga boy bo'lgan achitqilar ham olinmoqda.
O'zbekistonda dorivor o'simliklar juda ko'p bo'lib, eng muhimlari shalfey, etmak, ermon, itjumrut, gazanda, suvqalampir, qoqi o't, momaqaymoq, na'matak, itburun, bangidevona, rovach, yantoq, zira va boshqalar. Shuningdek O'zbekistonda yovvoyi holda o'suvchi foydali o'simliklardan pista, bodom, do'lana, olcha, yong'oq, shashir, tog'asiz, qamish kabilar ko'plab o'sadi. 

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. O’.Pratov, Q.Jumayev “Yuksak o’simliklar sistematikasi” Toshkent 2003
2. O’.Pratov, T.Odilov “O’zbekiston yuksak o’simliklari oilalarining zamonaviy tizimi va o’zbekcha nomlari” Toshkent 1995
3. O’.Pratov. S.S.Sahobiddinov “O’simliklar sistematikasi” “O’qituvchi” Toshkent 1966
4. Xolida Mirfayoz qizi Madamova Botanika. “O’qituvchi” Toshkent 1995
5. O’zbekiston Respublikasi “Qizil kitobi” Toshkent “Chinor ENK” 1995
6. hujayra.uz
7.. Internet manbalari Ziyo.uz