O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vfzirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

 
Ekvivalentlik hukmlari 
“agar va faqat agar ... unda” mantiqiy 
bog„lovchisi yordamida ikki oddiy hukmning o„zaro bog„lanishidan hosil 
bo„ladi. Tabiiy tilda ekvivalentlik hukmi shartli hukm ko„rinishida 
ifodalanadi. Bunday holatlarda shartli hukmning ekvivalent hukm 
ekanligini aniqlash zarur bo„ladi. Agar shartli hukmning asosi natijada 
qayd etilgan fikr uchun zaruriy va yetarli shart hisoblansa, unda bu hukm 
ekvivalent hukm bo„ladi. Masalan: “Agar berilgan butun son juft son 
bo„lsa, unda u ikkiga qoldiqsiz bo„linadi”. 

---

34 
Ekvivalent hukmning mantiqiy bog„lovchisi (

) simvoli, ya‟ni 
(moddiy) ekvivalentlik belgisi bilan ifodalanadi. Ekvivalent hukmning 
chin bo„lish shartlari quyidagicha: 
p 
q 
p

q 
chin 
chin 
xato 
xato 
chin 
xato 
chin 
xato 
chin 
xato 
xato 
chin 
Hukmlar o„rtasidagi munosabatlarning sxematik ifodasi “mantiqiy 
kvadrat” deb ataladi. Mantiqiy kvadrat orqali hukmlar o„rtasidagi chinlik 
munosabatlari aniqlanadi. 
Masalan, “Har bir jamiyat o„z axloqiy normalariga ega”. Bu A – 
umumiy tasdiq hukm. E, I, O ko„rinishlarda quyidagicha ifodalanadi: 
E. Hech bir jamiyat o„z axloqiy normalariga ega emas. 
I. Ba‟zi jamiyatlar o„z axloqiy normalariga ega. 
O. Ba‟zi jamiyatlar o„z axloqiy normalariga ega emas. 
Bu hukmlar taqqoslanadigan hukmlar bo„lib, ular o„rtasida chinligiga 
ko„ra o„ziga xos munosabatlar mavjuddir. 
 
3. Xulosa chiqarish haqida umumiy tushuncha. Deduktiv xulosa 
chiqarish 
Voqelikni bilish jarayonida inson yangi bilimlarga ega bo„ladi. Bu bilimlar 
abstrakt tafakkur yordamida, mavjud bilimlarga asoslangan holda vujudga 
keladi. Bunday bilimlarni hosil qilish mantiq ilmida xulosa chiqarish, deb 
ataladi.