O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus vazirligi samarqand davlat universeteti

6.1-chizma.
Iste‘mol grafigi 
C 
Yd =C
C 
Yd α

---

71 
Iste‘mol grafigi ikki to‗g‗ri chiziq ko‗rinishida berilgan. 
Bissektrisa ko‗rinishidagi Yd =C to‗g‗ri chizig‗ining har bir nuqtasida 
iste‘mol va tasarrufidagi daromad hajmlari teng bo‗ladi. Haqiqiy 
iste‘mol (S) grafigi haqiqiy iste‘mol va daromad teng bo‗lgan nuqtada 
(α) bissektrisa bilan kesishadi. Bo‗sag‗aviy nuqtadan quyida haqiqiy 
iste‘mol daromaddan oshiq. Bu vaziyat insonlarning qarz hisobiga hayot 
kechirishini bildiradi. α – nuqtada yuqorida haqiqiy iste‘mol 
daromaddan kam hamda ular o‗rtasidagi farq jamg‗arishni tashkil etadi. 
Haqiqiy iste‘mol to‗g‗ri chizig‗i iste‘mol hajmini belgilovchi vertikal 
o‗qni 
a
nuqtada kesib o‗tadi. Bu hol uy xo‗jaliklari umuman daromad 
olmaganlarida ham ma‘lum miqdorda iste‘mol qilishlarini anglatadi. 
a
– 
nuqta esa avtonom iste‘mol hajmini bildiradi. 
6.2-chizma. 
Jamg‗arish grafigi 
S S 
0 Yd 
Keltirilgan ma‘lumotlar asosida jamg‗arish grafigini ham ko‗rib 
chiqamiz (6.2-chizma). 
Jamg‗arish 
grafigi 
daromad 
bilan 
jamg‗arish 
o‗rtasidagi 
bog‗liqlikni ifodalaydi. Vertikal o‗qdagi har bir nuqta jamg‗arma 
miqdorini bildiradi va daromad bilan unga muvofiq keladigan iste‘mol 
hajmi o‗rtasidagi farq sifatida aniqlanadi (S= Yd - S). Boshlang‗ich 
daromad darajasida jamg‗arish nolga (0) teng bo‗lgan holda ixtiyordagi 
daromad hajmi o‗sib borishi bilan uning miqdori ham oshib boradi. 

---

72 
Mavzuning birinchi savolida keltirilgan gepotetik ma‘lumotlar va 
grafiklarga tayanib iste‘mol funksiyasini yozamiz: 
C = a + b Yd , b
u yerda: a – avtonom xarajatlar; Yd – 
tasarrufidagi daromad
(Yd =Y-T), b
u yerda: T – soliqlar; 
b – iste‘mol hajmining tasarrufidagi daromadga bog‗liqligini 
ifodalovchi koeffisiyent, boshqacha aytganda iste‘molga chegaralangan 
moyillik.